1. Động lực của Bài Khảo Luận Này

        Cuộc Hội Thảo Học Thuật Quốc Tế Lần Thứ 8 với chủ đề “Triển Vọng của Phật Giáo trong thế kỷ thứ 21,” do Sở Nghiên Cứu Phật giáo Tịnh Giác bảo trợ, với chủ ý mong muốn những người tham dự đưa ra những ý kiến thâm thúy hàng loạt những đề mục, như giới Phật tử nên tự xác định địa vị của mình trong thế kỷ 21, trong khi hoằng dương Phật pháp, thành lập lý thuyết chỉ đạo tinh thần và xúc tiến thực hiện tịnh Phật quốc độ.

        Vì lãnh vực nghiên cứu của tôi là Phật Giáo Sử Đài Loan, vào tháng 7 năm nay (1995) tôi mới xuất bản sách “Cải Tiến và Phát Triển Phật Giáo Đài Loan” (Hội Cơ Kim Văn Giáo Tịnh tâm Cao Hùng xuất bản), cuốn sách đó phù hợp với chủ đề đại hội lần này. Ở đây tôi xin đưa ra một số ý kiến cá nhân về triển vọng của Phật giáo trong thế kỷ 21 để đáp ứng với sự nhìn xa trông rộng của cuộc hội thảo này.

2. Duyệt Xét Những Vấn Đề Hiện Nay

        Lịch sử Phật giáo Đài Loan trong 100 năm qua có thể chia thành hai gia đoạn: Giai đoạn thứ nhất chịu ảnh hưởng Phật giáo Nhật Bổn rất mạnh; giai đoạn thứ nhì là ảnh hưởng từ Phật giáo Trung Hoa lục địa. Phật giáo Đài Loan ngày nay – đã chuyển biến và tiến hóa từ Phật giáo Nhật Bổn kể từ năm 1948 - cần phải được tái điều chỉnh để thích ứng với những thay đổi tận gốc rễ của xã hội.

        Có lẽ, có người sẽ hỏi: Hoàn cảnh Phật giáo Đài loan đã có những biến thiên gì để cần phải có một cuộc tổng phản tỉnh và đại điều chỉnh? Đây là một vấn đề liên quan tới nhiều phương diện, vì vậy bài biên khảo ngắn này không thể luận sâu được. Nhưng tôi xin trình bầy mấy điểm sau đây:

        Vấn đề thứ nhất là đa nguyên hóa và “dị chất hóa” của tổ chức Phật giáo. Trước khi chính quyền bãi bỏ Quân Luật giới nghiêm ngày 14-7-1987, tổ chức Phật giáo cấp trung ương của Đài Loan là Hội Phật Giáo Trung Hoa và các tổ chức phân hội trực thuộc. Những tổ chức không thuộc Hội Phật giáo Trung Hoa, bị hạn chế phát triển một cách đáng kể. Sau khi giải trừ giới nghiêm, pháp luật cho phép tổ chức đa nguyên hóa, theo như Đạo Luật về Hội Đoàn Dân Sự ban hành tháng giêng năm 1989, thế là các tổ chức Phật giáo nối nhau xuất hiện. Sau khi thoát ra khỏi ảnh hưởng chế tài của Hội Phật Giáo Trung Hoa, các tổ chức Phật giáo mới này có khuynh hướng ngả theo những phẩm chất ngoại lai khi họ được tự do mọc ra như nấm và tự do cải cách miễn rằng họ không đánh mất tiêu chuẩn trong việc giải thích Phật giáo theo kinh điển truyền thống.

        Hãy lấy trường hợp Nhất Quán đạo và Thanh Hải: Họ xuyên tạc và giải thích sai lạc Phật pháp, nhưng không có luật lệ gì để ngăn cản họ làm như vậy. Không ai có thể làm gì đối với những hành vi cố ý dị hóa chất này, ngoại trừ vài bài viết trên các đặc san Phật giáo để phê phán họ. Vì vậy, đang có sự đe dọa và thử thách bao trùm lên sự toàn vẹn của cộng đồng Phật giáo Đài Loan.

        Vấn đề thứ nhì là sự chuyển giao quyền lãnh đạo trong tổ chức Phật giáo Đài Loan. Vấn đề này bề ngoài có vẻ như chẳng có gì quan trọng và cấp bách. Nhưng sự thật không phải như vậy. Tại sao? Bởi vì vấn đề này chẳng phải chỉ là sự có mặt hay vắng mặt người lãnh đạo trong tổ chức Phật giáo nào đó hoặc chỉ cần đầu phiếu hay chỉ định người lãnh đạo mới. Nếu như vậy thì sự chuyển giao quyền lãnh đạo sẽ giống như trước đây: sau ngày trưởng lão Hòa Thượng Bạch Thánh viên tịch thì Hội Phật Giáo Trung Hoa dã do trưởng lão Hòa Thượng Ngộ Minh lên kế vị để lãnh đạo; và sau khi trưởng lão Hòa Thượng Ngộ Minh từ chức thì do trưởng lão Hòa Thượng Tịnh Tâm thừa kế.

        Nhưng, theo ý tôi một vị lãnh đạo Phật giáo mang nhiều trọng trách hơn là một danh hiệu tượng trưng. Vị lãnh đạo đó phải là một Phật tử gương mẫu biểu lộ những đức hạnh về nghiên cứu Phật pháp, về giáo dục xã hội, và nhất là thành tích tu hành xứng đáng với địa tối cao cả trên phương diện tượng trưng lẫn phương diện thực tế.

        Chẳng hạn như trưởng lão Hòa Thượng Ấn Thuận, người có nhiều sáng kiến trong việc diễn giải Phật pháp, tuy vẫn còn khoẻ mạnh nhưng đã 90 tuổi. Nhưng ai là người thừa kế ông? Đến nay vẫn chưa biết được. Tương tự như vậy, ở bên Trung Hoa Lục Địa, sau khi học giả Lu Ch’en qua đời, cho tới nay vẫn chưa xuất hiện người xứng đáng để thừa kế. Cho nên, việc chuyển giao quyền lãnh đạo một cách thích đáng cho những Phật tử ưu tú cần nên được chú ý.

        Vấn đề thứ ba là sự quân bình giữa việc địa phương hóa của Phật giáo và thầm thức quốc tế của Phật giáo Đài Loan. Sự phát triển gần 100 năm nay của Phật giáo Đài Loan, cứ mãi chịu ảnh hưởng thế lực Phật giáo ngoại lai, mà thiếu đặc sắc bản thân; tuy rằng tình huống này có giúp cho Phật giáo địa phương thêm phong phú. Trong thời hậu chiến nửa thế kỷ qua, Đài Loan đã được công nhận là địa khu phát triển Phật giáo mạnh nhất trên toàn cõi Trung quốc, vậy thì Phật giáo Đài Loan không nên thiếu những đặc điểm riêng của ninh. Nếu không, người đời sau sẽ phê phán rằng Phật tử Đài Loan đời nay chỉ biết ghi chép thành quả của người khác, thiếu sức sáng tạo và lỡ cơ hội tốt phát triển đặc sắc bản thân. Những tổ chức Phật giáo như Hội Từ Tế Công Đức v.v... tuy có quy mô và ảnh hưởng rộng lớn; nhưng hãy thử hỏi đâu là những đặc tính địa phương của họ? Cần phải cứu xét vấn đề này một cách cẩn thận, nếu không việc địa phương hóa Phật giáo sẽ vẫn chỉ là một cao vọng không có căn bản và một mục tiêu xa vời.

        Trong khi đó, cộng đồng Phật tử Đài Loan đã có những nổ lực lớn lao trong việc bành trướng ảnh hưởng của mình trên thế giới, bằng cách thiết lập nhiều phân nhánh ở hải ngoại. Tuy nhiên, trào lưu này chỉ nhắm vào giới người Hoa làm đối tượng, và phần lớn chỉ giới hạn trong những hoạt động về tài chánh và từ thiện. Vì vậy, cộng đồng Phật tử Đài Loan cần phải nói lên tiếng nói bản thổ của mình để khỏi bị lấn át bởi bởi những ảnh hưởng ngoại lai.

        Vấn đề thứ tư là xu hướng công lợi hóa và chi tiêu quá lãng phí trong những hoạt động Phật giáo. Những hoạt động của Phật giáo Đài Loan ở xã hội Đài Loan ngày nay được coi trọng và có sức ảnh hưởng xã hội lớn lao. Nhờ đó, mặt kinh tế thu nhập tại các đạo trưởng cũng cải thiện nhiều. Những quyên góp của tín đồ, trên cơ bản là đến từ xã hội kinh tế tốt đẹp, mới có của dư tán trợ hoạt động Phật giáo. Nhưng trong các dịp cử hành lễ nhiều pháp hội thường quảng cáo danh tánh của người hiến tặng và số tiền mà họ cúng dường. Những hành vi giống như thương mại như vậy thật là sai trái, dễ khuyến khích người ta có thái độ coi trọng ích lợi thực tế, do đó trong trường kỳ sẽ xa lìa sự trong sạch của Phật giáo.

        Mặc khác, phương diện kiến thiết, sở phí của những công vụ Phật giáo ngày càng cao trong khi chức năng thì thấp. Chẳng hạn như những cơ sở giáo dục tôn giáo cao đẳng mọc ra như nấm một cách không tương xứng với số người theo học đã khiến nguồn tài chánh của giới Phật giáo khô cạn. Một khi hoàn cảnh kinh tế tổng quát của Đài Loan gặp suy thoái thì Phật giáo sẽ khó có thể tránh được ảnh hưởng xấu. Vì thế, cộng đồng Phật giáo cần phải cứu xét nghiêm về vấn đề công lợi thủ hướng và quá độ lãng phí tài nguyên.

3. Góp Ý Kiến Về Tương Lai Phật Giáo Đài Loan

        Một cuộc kiểm thảo về những vấn đề nói trên sẽ dẫn tới sự quan tâm đối với việc điều chỉnh và cải thiện.

        Khi bước sang thế kỷ 21, không thể nào hoạch định một triển vọng mới mẻ nếu không kịp thời có những giải pháp hữu hiệu cho những vấn đề khẩn thiết này.

        Sau đây là vài kiến nghị riêng của tôi để các Phật tử tham khảo:

1. Cần dành riêng một số cuộc hội họp quan trọng để thảo luận thâm sâu về những sách lược khả thi cho công cuộc cải thiện đầu tiên. Một sự đồng thuận là điều kiện tiên quyết cho hành động chung của cộng đồng Phật giáo. Kế đó mọi chuyện sẽ trở thành thuận lợi để có thể giải quyết.

2. Thiết lập kho tư liệu đầy đủ về lịch sử Phật giáo Đài Loan càng sớm càng tốt, và khích lệ giới học giả và giới tôn giáo hợp tác với nhau để nghiên cứu lịch sử Phật giáo Đài Loan và đặc tánh địa phương.

3. Trên phương diện săn sóc xã hội không nên ngưng lại ở sự trợ giúp vật chất hoặc tiền bạc mà cần phải được bổ túc bởi sự hướng dẫn lý thuyết và thực hành cùng với sự trợ giúp từ những tiến bộ của khoa học và kỹ thuật hiện đại, để phương thức thông tin tôn giáo trong tương lai sẽ có hiệu quả lớn lao hơn.

4. Đạo tràng và sự nghiệp Phật giáo nên hướng theo đa nguyên hóa và tinh trí hóa mà tiến hành.

5. Cần phải khuyến khích cách diễn giải Phật pháp theo đường lối chính thống và khuyến khích sự phản tỉnh có tính cách phê phán; nếu không, vấn đề dị chất hóa Phật giáo sẽ càng ngày càng tệ hại hơn.

6. Cần phải chú trọng nhiều hơn về vấn đề người thừa kế, để sự chuyển giao cấp lãnh đạo Phật giáo sẽ không gặp trở ngại.

                    *   *   *