Các pháp đều là không.  Tại sao?  Một nhân không có trước, hay sau, hay đồng thời với quả.  Như đã nói trong những câu:
 
              Nhân có trước quả, có sau quả, hay
              có đồng thời với quả,
              Những biến cố như vậy đều không thành.
              Làm sao nhân có thể sanh ra biến cố?
 
            Nếu nói chân có trước quả là không đúng.  Tại sao?  Nếu một nhân có trước và từ nó sanh ra quả sau, thì không có quả ngay từ đầu, vậy thì nhân của nó là gì?  Nếu một quả có trước nhân thì quả đã thành khi chưa có nhân, vậy tại sao nó cần tới nhân?  Nếu nhân và quả cùng một lúc thì không có sự sanh sản.  Thí dụ, hai cái sừng của một con bò sanh ra cùng một lúc; sừng bên trái và sừng bên phải không sanh ra lẫn nhau.  Bởi vậy có thể suy luận rằng khi hai cái cùng sanh ra một lúc thì chúng chẳng phải là những liên hệ “tam thời” (trước, sau, và đồng thời) giữa nhân và quả.
 
            Hỏi:  Việc ngài bác bỏ liên hệ nhân quả trong tam thời cũng không thành.  Nếu sự bác bỏ có trước cái có thể bác bỏ thì không thể có cái bị bác bỏ, vậy thì lấy cái gì để mà bác bỏ?  Nếu cái có thể bác bỏ có trước sự bác bỏ, có nghĩa là cái có thể bác bỏ đã thành, cần gì bị bác bỏ?  Nếu sự bác bỏ và cái có thể bác bỏ có cùng một thời gian với
nhau thì cũng không có nhân.  Thí dụ, hai sừng của một con bò được sanh ra đồng thời; sừng bên trái và sừng bên phải không sanh ra nhau.  Cho nên sự bác bỏ không sanh ra cái có thể bác bỏ, hay ngược lại.
 
            Đáp:  Sự bác bỏ của bạn và có thể bác bỏ đều có cùng sai lầm giống nhau.  Nếu các pháp là không thì không thể có sự bác bỏ lẫn cái bị bác bỏ.  Nay bạn nói rằng sự bác bỏ của tôi là không, vậy có nghĩa là điều tôi nói là đúng [vì tôi nói các pháp đều là không].  Nếu tôi nói rằng phải có sự bác bỏ và cái có thể bác bỏ thì tôi sai lầm như bạn nói; nhưng tôi không nói rằng phải có sự bác bỏ và cái có thể bác bỏ, vì vậy tôi sẽ không bị bạn coi là sai lầm.
 
            Hỏi:  Chúng ta nhận thấy một nhân có trước một quả; thí dụ:  người thợ gốm tạo một cái bình.  Một nhân không thể có sau một quả; thí dụ:  vì có đệ tử cho nên có thầy’ và họ chỉ được coi là đệ tử sau khi đã thụ huấn.  Một nhân và một quả cũng có thể đồng thời hiện hữu; thí dụ:  ngọn đèn và ánh sáng hiện hữu cùng một lúc.  Vì vậy, nếu nói rằng một nhân không có trước, không có sau, không đồng thời với một quả là không đúng.
 
            Đáp:  Thí dụ của bạn về người thợ gốm làm cái bình là không đúng.  Tại sao?  Nếu chưa có cái bình thì người thợ gốm là nhân của cái gì?  Giống như trường hợp của người thợ gốm, không có thứ gì có thể là nhân trược quả.
 
            Cũng không thể có nhân sau quả.  Nếu không có đệ tử thì ai có thể là thầy?  Vì vậy không thể có nhân sau quả.
 
            Nếu bạn nói rằng giống như ngọn đèn và ánh sáng, nhân và quả hiện hữu đồng thời, thì nhân mà bạn nói đó vẫn không đúng.  Hãy cho rằng ngọn đèn và ánh sáng hiện hữu đồng thời, làm sao chúng có thể sanh ra nhau?
 
            Vì vậy nhân và duyên là không.  Do đó, bạn nên biết rằng tất cả hữu vi pháp, vô vi pháp và chúng sanh đều là không.
 

 
                                                                       tiếp