XUÂN VỀ THỬTÌM HIỂU
BA THÂN TRONG PHẬT GIÁO
Thích Nữ Hằng Như
______________________________________
Những ngày cuối năm, thời gianmọi nơi chừng như ngưng đọng để chào đón một mùa Xuân tương lai tươi đẹp, hoa nở muôn màu cùng nhau khoe sắc thắm dịu dàng, mỗi loài hoa một thứ, đang nhã hương thơm đậm đà hay thoang thoảng, hoà quyện trong không gian thanh mát, khiến lòng người phút chốc tạm quên đi những lo toan mỏi mệt đời thường.
Ở nơi này, trong căn phòng nhỏ, trên bàn thờ Phậtthường có hai chậu hoa cúc, hai ngọn đènlưu ly chiếu sáng và ba chén nước nhỏ tinh khiết. Đức Phật ngồi trên đó một mình với dáng vẻ bình thường lặng yên cố hữu, ấy vậy mà đối với người viết thì Ngài không bình thường chút nào. Chỉ là bức tượng thôi, mà sao mình vẫn thấy sự trang nghiêmuy nghi không thể nghĩ bàn. Chỉ là bức tượng thôi, mà sao mỗi lần chiêm ngưỡng mình cảm thấy trong lòng dâng lên một niềm kính trọngvô biên. Chỉ là bức tượng thôi, mà sao mình cảm thấybản thân mình nhỏ bé vô cùng trước đôi mắt chứa đầy vẻ từ bi đó. Chỉ đôi mắt khép hờ mà bao trùm khắpkhông gian, chứa đựng một tâm Không, mà lại sinh ra vạn pháp. Thật là khó nghĩ bàn.
Trước tướng mạotrang nghiêm sáng toả trí tuệ và lòng từ bi rộng lớn như hư không đó, người viết liên tưởng đến những thuật ngữ trong Phật Giáo đề cập đến Ba Thân Phật, đó là: “Pháp Thân, Báo Thân và Hoá Thân”. Cả ba thân này nhằm ám chỉ cái gì? Nhân dịp này, người viết mời quý bạn đọc cùng người viết thử tìm hiểu về đặc điểm của Ba Thân này như thế nào? Trước hết chúng ta bàn về Pháp Thân.
1. PHÁP THÂN: Là Phật vô sanhbất diệt, là thân tròn đầy dù đã nhập Niết Bàn rồi vẫn còn độ chúng sanh, trong kinh thường diễn tảPháp Thân bao trùm khắpvũ trụ.
Nói cách khác, trong tự tánhgiác ngộ, Phật và chúng sanh không có gì khác nhau. Pháp Thân tức Phật Tánh lúc nào cũng hiện hữu nơi chúng ta, nó là tiềm năng giác ngộ, có khả năng kiến giải những điều mới lạ không qua sự học hỏibình thường, nó hàm chứa vô lượngtừ bihỷ xả, tự nó có thừa năng lực chiếu sáng tràn đầy, soi rọi lối đi cho người giác ngộ trên con đường hoằng hoá cứu khổchúng sanh.
Chúng ta những người phàm phu bị các ham muốn, khát ái, lo lắng, sợ hãi, buồn phiền che mờ, nói theo thuật ngữ nhà thiền là chúng ta bị “mây che mờ” nên “ánh sáng mặt trời” chưa thể lộ diện. “Mây mờ” đây chính là sự Vô Minh, là một khoen xích trong 12 khoen xích nhân duyên của con người do lậu hoặc, tập khí, kiết sử, tuỳ miên làm ô nhiễm Tâm, nên không nhận biết được Phật Tánh ấy. Phật Tánh có thể dụ như là “ánh sáng mặt trời” vậy!
Muốn nhận raPháp Thân hay Phật Tánh, chúng ta cần dụng côngtu tập. Trước cần hiểu rõgiáo lý, chọn pháp mônthích hợp rồi “hạ thủ công phu” một cách miên mật để tiến tớimục tiêugiác ngộgiải thoát.
Thiền Tánh Không là Trung Tâm dạy Thiền Định do Thầy Thiền Chủ Thích Thông Triệt trực tiếp giảng dạy và hướng dẫn hơn 20 năm nay. Thiền sinh mới bước vào cửa Thiền sẽ được giới thiệu đường lối và chủ trương của dòng Thiền này. Thầy Thiền Chủ lần lượt trang bị cho thiền sinh bốn kiến thức. Đó là Kiến thức về Phật học, Kiến thức về Thiền học, Kiến thức về Khoa học và Kiến thức về cách thực hành thiền.
Thiền Tánh Không dạy thiền Phật Giáo, nghĩa là thiền theo Đức PhậtThích Ca nên phần giáo lý sẽ theo sát với “Tiến Trình Tu Chứng Và Thành Đạo của ĐứcPhật”. Sẽ tuần tựnghiên cứu về bốn tầng Thiền mà Đức Phật đã kinh qua, để sau cùng chứng được quả Anuttara-Sammà-Sambodhi tức Chánh Đẳng Chánh Giác, trở thành một vị Phật lịch sử được nhắc nhở và có nhiều tín đồ từ hơn 2,600 năm qua trên thế gian này.
Thiền học thì theo bốn phương tiện mà Đức Phật đã để lại như: Quán, Chỉ, Định, Huệ. Thiền Tánh Không cũng mượn Khoa học não bộ để dẫn chứng và giải thích những lời Phật dạy trong kinh. Thí dụ như giải thíchtrạng tháihỷ lạc của Đức Phật khi vào định sâu là do đâu, hay trạng tháikhinh an, khoẻ mạnh, nhớ dai là do chất sinh hoá học nào trong não bộ tiết ra. Kiến thức về não bộ rất cần thiết cho người thực hành thiền vì nó giúp cho người thực hànhthiền tựkiểm soát xem mình tu tập đúng hay sai để sớm điều chỉnh mà không sợ “tẩu hoả nhập ma”.
Quan trọng hơn hết là kỹ thuật thực hành thiền, bắt đầu từ các chiêu thức dễ thực hành như: nghe tiếng chuông, thư giản lưỡi, nhìn xa, nhìn gần, nhìn trống rỗng, nhìn ánh sáng nắng, nhìn bóng đen, thiền hành … giúp tâm dừng niệm, dần dần đến các kỹ thuật sâu sắc như không định danh đối tượng hay pháp Như Thật… giúp thiền sinhkinh nghiệm được định, rồi tiến lên bước cao hơn thực hành qua các chủ đề siêu vượt như Không hoặc Chân Như…
Chân Như định là định bất động(ngôn hành, ý hành, thân hành không động) còn gọi là Kim Cang hay Kim Cương định, là loại định cao nhất trong Phật giáo. Thầy Thiền Chủ giảng dạy về Chân Như định, bằng cách hướng dẫn thiền sinhthực hành từng giai đoạn qua pháp Thở và đặc biệt là pháp Không Nói. Điều chánh yếu là phải giữ Chánh Niệm, nghĩa là giữ niệm Biết Không Lời trong tất cả mọi suy nghĩ hành động ngay cả trong lúc đi đứng nằm ngồi.
Có ba mức độ tu tập về Nhận Biết để đạt đượckinh nghiệmChân Như định, đó là:
– Thứ nhất: Tiến trình Biết của Trí NăngTỉnh Ngộ, dùng đơn niệm Biết CóLời, thuộc tiền trán của Thuỳ trán để tác động vào các Tánh.
– Thứ hai: Tiến trình Biết của Tâm Bậc Thánh là cái Biết của Tánh Giác (Tánh Nghe, Tánh Thấy, Tánh Xúc Chạm), đó là Tự Nhận Biết Không Lời thuộc vùng tam giác của 3 thuỳ: Thuỳ Chẩm, Thuỳ Đỉnh và Thuỳ Thái Dương.
– Thứ ba: Tiến trình Biết của Tâm Tathà hay Tâm Phật: Là Tự Nhận ThứcBiết Không Lời là đặc tính của Precuneus thuộc vùng vỏ não ở Thuỳ Đỉnh.
Khi an trú trong Tánh Nhận Thức Biết Không Lời tức là an trú trong Tâm Tathà còn gọi là Phật Tánh hay là Pháp Thân.
2. BÁO THÂN: Là vị Phật Lịch Sử, là Đức Thích Ca Mâu Ni Phật. Là hình tướngtốt đẹp, trang nghiêm của người đã đạt quả vịChánh Giác và được mọi người tôn xưng là Phật. Đức Phật đi đến đâu, toả ra từ trường từ bitrí tuệ đến đó, khiến cho người nhìn thấy không ai bảo ai, tự phát tâm kính mến lễ lạy.
Báo Thân ấy cũng hiển lộ nơi mỗi chúng sanh mà chúng ta có thể nhận ra, khi thân tâm họ tràn đầy niềm an lạc, hạnh phúc, là kết quả của sự thực hànhtu tậplâu dài. Pháp Thân càng chiếu sáng thì Báo Thân càng tốt đẹp. Như vậy Báo Thân đặt trên nền tảng của Pháp Thân, mà Pháp Thân thì đặt trên nền tảng của sự tu tập.
Giải thích theo Khoa học não bộ, thì não bộ của con người từ xưa đã có quán tính hay nóithầm trong não, tức là trong bộ não của con người luôn khởi niệm, hết niệm vui rồi tới niệm buồn, hết niệm lo âu rồi đến niệm sợ hãi, hết càm ràm chuyện này, thì tiếp theo càm ràm chuyện khác.
Niệm buồn phiền, sân hận, lo âu nhiều ngày tác động vào Giao cảm thần kinh tiết ra những chất sinh hoá học, nếu nhiều quá, sẽ có hại cho cơ thể như Norepinephrine, Epinephrine, Glocagon, Cortisal v.v… khiến cho thân người dễ mắc đủ thứ bệnh như loét bao tử, áp huyết cao, tiểu đường, đứng tim, đột quỵ v.v…, về tâm thì đau buồn, chán nản, trầm cảm, mất một phần ký ức, hoặc có thể đưa đến căn bệnh gần như bất trị là Alzheimer mất hoàn toàntrí nhớ không biết mình cũng như người thân của mình là ai… Nếu không sớm chữa trị thì xúc cảm và trầm cảm được kết nối thành bệnh ung thư.
Người vướng mắc, bệnh hoạn như thế đương nhiên thần sắc xám xịt xấu xí, tinh thầndao động, phiền muộn, khổ đau. Tự bản thân mình không được sống trong vui vẻthoải mái, thì đối với những người xung quanh mình cũng không mấy hài hoà thân thiện, khiến cho họ e ngại không thích đến gần mình.
Bây giờ hành giảtu thiền là người tự huấn luyện tế bào não có quán tính mới yên lặng. Khi toàn bộ tế bào não yên lặng thì lúc đó Chân Tâmxuất hiện, hành giảtu tập để được an trú trong Tánh Giác, tín hiệu yên lặng tác động vào các Tánh rồi chuyền xuống cơ chế Dưới Đồi, tại nơi đây tín hiệu lập tứctác động vào Đối Giao Cảm Thần Kinh và một dọc các tuyến nội tiết khác, tiết ra những chất sinh hoá học có lợi cho cơ thể như: Acetylcholine, Dopamine, Serotonin, Melatonin, Endorphine, Insuline v.v.. những chất này có công năng giúp cho thân thểkhinh an, nhanh nhẹn, khoẻ mạnh, phục hồi ký ức, vui vẻ, phấn chấn, tránh bệnh trầm cảm, ngừa được nhiều chứng bệnh tâm thể khác. Khi cơ thể khoẻ mạnh, da dẻ hồng hào, tinh thần sảng khoái, đi đứng khoan thai nhẹ nhàng thì hành giả này cũng có thể xem như được Báo Thân tốt nhờ tu tập. Nhưng ở đây hành giả chỉ mới được kết quả Báo Thân của bậc Thánh thôi.
Hành giảtu thiền phải biết khi tới giai đoạn này, chỉ là mới tới bờ rào hay lằn ranh thôi, hành giả cần tiến lên cao hơn nữa, để vượt qua khỏi bờ rào hay lằn ranh này, đó là tiến tớian trú trong Tánh Nhận Thức Biết Không Lời tức là an trú trong Phật Tánh thì Pháp Thân mới sáng chói, và Báo Thân mới trang nghiêmrực rỡ.
3. HOÁ THÂN: Là Phật huyền thoại, cũng gọi là ỨNG THÂN hay ỨNG HOÁ THÂN là thân của các vị Bồ Tátthị hiệnthế gian để cứu giúp kẻ khổ đau, cùng hướng dẫn chúng sanh trên con đường sống đạo đức hay xa hơn là tu Tâm dưỡng Tánh, hầu đạt được an vui và hạnh phúc. Thí dụ Đức Bồ TátQuan Thế Âmứng hiện 32 hình tướng, tuỳ nơi tuỳ chốn mà hoá thân sống gần gũi hay hoà mình với chúng sanh để độ họ.
Hoá Thân cũng hiển hiện nơi chúng sanh có tâm tu hành đã an trú được trong Tánh Nhận Thức Biết, vị đó tự dưng có lòng từ bi giúp đỡ cho những người xung quanh trong khả năng của họ. Những vị ấy bề ngoài cũng chỉ là con ngườibình thường có khi còn nghèo khó hơn những người khác, nhưng tấm lòng của họ rộng lượngbao dung, sẵn sàng chia sẻ buồn vui, giúp đỡ người khác vượt qua những khó khăn trong cuộc đời. Hoá Thân hay Ứng Thân nhờ vào sự tu tập mà có. Nếu định lực mạnh thì Pháp Thânvững chắc, Báo Thântốt đẹp và Ứng Thân cũng tương ưng với Pháp Thân và Báo Thân mà hành đạo giúp đời.
Nhìn chung, chúng ta thấy Ba Thân Phật này luôn luôn liên hệ và tác động lẫn nhau, tác động nhưng không ngăn ngại cản trở lẫn nhau. Phật Tánh có sáng chói thì Báo Thân mới sáng chói và nhờ ảnh hưởngnăng lực của Phật Tánh khiến cho Ứng Hoá Thân có đầy đủ năng lượng để đi vào đời ban vui cứu khổchúng sanh, bằng cách mang pháp Phật ra giáo hoá hướng dẫn giúp họ được tỉnh ngộtu tập để tự cứu lấy mình thoát ra khỏi mọi trầm luân khổ ải của cuộc đời.
Tóm lại, chúng sanh vì mê nên không biết được Phật Tánh nơi chính mình, vì thế cả cuộc đời họ, tuy có lúc cũng vui vẻhạnh phúc nhưng cái vui vẻhạnh phúc đó chỉ là tạm bợ, giả dối, trong kinh gọi là Huyễn, cho nên đa phần là họ phải chịu trầm luân trong đau khổ nhiều hơn.
Còn Đức Phật với trí tuệ siêu vượt, Ngài đã thấy rõ tất cả các hiện tượngthế gianbao gồmvật chất và tâm lý đều nương tựa vào nhau mà có, mà hiện hữu. Trong pháp Lý Duyên Khởi, Phật dạy:
“Cái này có cái kia có.
Cái này sanh cái kia sanh.
Cái này không cái kia không.
Cái này diệt cái kia diệt”.
Hiện tượngthế giansở dĩhiện hữu là do duyên khởi, tức do nhiều điều kiệnhợp lại mà thành, cho nên mới nói “cái này có cái kia có”, hay “cái này diệtcái kia diệt”, cũng trong ý nghĩa này Đức Phậtnhận rađặc tính của hiện tượngthế gian là Vô Thường, Khổ, Vô Ngã, Không, vì nó không thực chất tính, cho nên nó tự xung đột, thay đổi từng sát na, biến dịch từ hình thể này sang hình thể khác chứ không trường tồnvĩnh cửu, con người cũng vậy! Đây là chân lý khách quan hiện hữu trước cả khi Đức Phật ra đời, nghĩa là từ vô thỉ vô chung nó đã như thế. Về sau, khi Đức Phậtchứng ngộ Lý Duyên Khởi PhápDuyên Sinh về vũ trụ và nhân sinh, Ngài nhận ra điều này chứ không phải tự Ngài sáng tác ra chân lý trên!
Là thiền sinh, có nghĩa là chúng ta đã tỉnh ngộ, biết phân biệt thế nào là hạnh phúc giả tạo, thế nào là hạnh phúcchân thật, cho nên chúng ta mới chọn con đường của Đức Phật mà đi. Nếu chúng tatinh tấnthực hành theo đường lối của Đức Phật, kết quả sẽ giúp chúng takinh nghiệm được niềm an vui kỳ diệu. Niềm an vui chân thật, trong sáng, tinh sạch đó vốn rộng lớn bao la, và mãi mãi có mặt trong Tâm chúng ta, trong kinh gọi đó là bốn đặc tính của Niết Bàn gọi là Chân Thường, Chân Ngã, Chân Lạc và Chân Tịnh, mà khi quay về với trạng thái này thì chúng tahoàn toànan trú trong sự định tĩnh, tịch diệt của trạng tháiHữu Dư Y Niết Bàn, bất sinh bất diệt của mỗi người, ai cũng có!
Đầu Xuân Bính Thân năm nay hay nói khác hơn là mỗi độ Xuân về Tết đến, bình thườngmọi người hay đến chùa để cầu phước, cầu lộc, mong được nhiều may mắn cho mình, cho con cháu, cho gia đình mình trong năm mới. Nhưng với người Phật tử hiểu đạo, tức hiểu lời dạy của Đức Phật, thì ngược lại họ luôn bày tỏ lòng mong ướctu hành tinh tấn, và hướng về sự giải thoát an vui, hơn là cầu mong được đầy đủ vật chất, tiền tài, danh vọng… là những thứ huyễn hoặc, có đó rồi mất đó. Đến khi thân hoại mạng chung, vô thường ụp đến, phải bỏ thân xác này để ra đi về một nơi nào đó trong sáu cõi luân hồi, thì dù thiết tha mong muốn, mình cũng không thể nào mang theo được. Có chăng là những lậu hoặcnghiệp chướng, hay là kết quả của sự tu tậpđạt được Tâm sáng suốt, làm Nhân Chứng trước giờ từ giã cõi đời ra đi một mình mà thôi!
Phật Giáo chú trọng đến việc tu Tâm, nghĩa là trong sạch hoá nội tâm bằng cách buông xả tất cả các vọng niệm là những ý tuởng phân biệt, so sánh, hiềm khích, nhị nguyên thuộc về Tâm Phàm Phu.
Khi Tâm buông xả tất cả những tạp niệm gây ra phiền não, thì tự nó sẽ trở nên trong sạch, chiếu sáng rỗng lặng. Đó là Tánh tự nhiênchân thật của con ngườichúng ta, cái “bản lai diện mục” là mặt mũi từ xưa nay của chúng ta, tự nó hiển lộ, tự nó toả sáng. Lúc đó Tâm chúng tađi vào cõi bình an rộng lớn. Chúng ta như được uống những ngụm nước cam lồ mát rượi và ngọt lịm của dòng suối hạnh phúc uyên nguyên từ trong chính mình. Đó là chúng ta đang an trú trong trạng thái yên lặng sâu thẳm tịch diệttự nhiên của nó, mà thuật ngữ nhà Phật gọi là Tâm Tathà hay Tâm Như hay Phật Tánh vậy!
Khi Tâm đã an bình như thế, thì chúng ta tức khắc hiểu được Thực Tạitối hậu là Chân Như một cách trực tiếp như thế nào, khi chúng ta gạt bỏ tất cả những quy ướctục đế bằng các lời nói hay chữ viết, bỏ hết những phẩm chất, thuộc tính của vạn vật, mà người thế gian tự đặt ra để thông tin liên lạcvới nhautrong đời sống hằng ngày, rồi lặn ngụp trong đó tạo thành vô số mạng lưới khái niệm trong Tâm, là nguyên nhân đưa đến ô nhiễm Tâm khiến ta đau khổ.
Nói khác đi, khi buông xả tất cả các ý tưởngphân biệt, mâu thuẫn, tranh giành, thì Tâm ta đi vào chốn yên lặng sâu thẳm tự nhiên của nó. Từ chốn yên lặng sâu thẳm tự nhiên ấy, qua phản xạ thụ độngkích thíchtiềm năng giác ngộ, mà trí huệtâm linh bừng sáng, mà lòng từ bi tự nở hoa vô lượng, đưa ta vào thế giớiban sơ, không sinh không diệt, là thế giới của tình yêu thươngbao la không phân biệtNăng Sở. Đó là ta đã thể nhậpVô Ngã, thể nhậpChân Như. Ta và Người, hay Ta và Cảnh chỉ là một, thuật ngữ nhà Phật gọi là Nhất Như. Đó chính là Tâm Chân Thật, Tâm Như Vậy… là Tâm Phật, là Tâm Giải Thoát, là Pháp Thân bao trùm khắp nơi khắp chốn.
Với cái Tâm đó, cái Tâm mà Đức Phật gọi là “Cái Vô Sinh”, là “Vô Ngã”, các nhà Phật Giáo Phát Triển về sau gọi là “Tự Ngã Thanh Tịnh Tuyết Đối”, đó chính thật là Tâm Hạnh Phúc bất diệt. Chúng taan trú trong cảnh giới Tâm đó, chính là chúng ta đang an trú trong mùa Xuânbất sanhbất diệt, mùa Xuân của hạnh phúc, mùa Xuân của tứ vô lượng tâm: Từ BiHỷ Xả… mà chúng ta vẫn thường haychúc tụng nhau mỗi độ Xuân về Tết đến.
Người viết tạm thời ngưng bài tìm hiểuý nghĩa“Ba Thân Phật” nơi đây. Đương nhiên là bài viết còn rất nhiều thiếu sót, ngưỡng mong chư tôn thiền đức có dịp lướt mắt qua bài này hỷ xả cho, hoặc giảng dạy thêm để người viết có cơ hội mở mang tâm thức về Phật học thì thật là biết ơnvô cùng. Hiện tại người viết chỉ mong chia sẻ chút ít kiến thức nông cạn của kẻ sơ cơ làm món quà đầu năm gửi đến quý độc giảthuận duyên. Trước khi chấm dứt bài viết này, người viết kính chúc chư Tôn Đức pháp thểkhinh an, tuệ đăngthường chiếu, kính chúc quý độc giả một năm mới an vui hạnh phúc trong tinh thầntu tập của người con Phật.
Nam Mô Bổn Sư Thích Ca Mâu Ni Phật.
THÍCH NỮ HẰNG NHƯ
(An CưKiết Đông tại Tổ Đình Tánh Không Perris, CA)
