Thích Nhất Hạnh dịch
Tôi nghe như sau:
Hồi đó, Bụt còn ở tại nước Xá Vệ, cư trú trong vườn Kỳ Thọ với nhiều
vị đại đệ tửnổi tiếng như Xá Lợi Phất, Mục Kiền Liên, Ca Diếp, Ca Chiên Diên, Câu Thi La, A Nậu Lâu Đà, Ưu Bà Đa, A Nan Đà, v.v… Trong cọng đồng các vị khất sĩ, những vị trưởng thượng lo chăm sóc dạy dỗ các
vị khất sĩ tân học, có vị chăm dạy mười người, có vị hai mươi người, có vị ba mươi người, có vị bốn mươi người… Các vị khất sĩ tân học được chăm sóc và dạy dỗ như thế dần dầnthực hiện được nhiều tiến bộ…
Bây giờ đây, đã đến ngày trăng tròn tháng tư và Bụt đang ngồi ngoài trời với các vị khất sĩ. Người đưa mắt lặng lẽquán sátđại chúng một hồi rồi lên tiếng:
“Quý vị khất sĩ! Tăng đoànchúng ta đây quả là thanh tịnh và có thực
chấttu học, không mang tính chấtphù phiếm và ba hoa, xứng đáng được cúng dường, xứng đáng được gọi là phước điền, xứng đáng được kính nể.
“Này quý vị, trong đại chúng đây có những vị khất sĩ đã chứng quảLa
Hán, đã trừ hết mọi phiền não, đã trút bỏ được mọi gánh nặng, đã thành
tựu được trí tuệ và giải thoát. Lại có những vị đã cắt được năm sợi dây ràng buộc đầu, chứng được quả Bất Hoàn, sẽ không còn trở lạiluân hồi; có những vị đã cắt bỏ được ba sợi dây ràng buộc đầu, chứng quả Nhất Hoàn, hàng phục được phần thô của các phiền não tham, sân và si, và chỉ cần trở lạimột lần; có những vị đã cắt bỏ được ba sợi dây ràng buộc đầu, chứng quảDự Lưu, đang vững chãi đi về quả vịgiác ngộ; có vị
đang thực tậptứ niệm xứ, có vị đang thực tậptứ chánh cần, có vị đang
thực tậptứ như ý túc, có vị đang thực tậpngũ căn, có vị đang thực tậpngũ lực, có vị đang thực tậpthất bồ đề phần, có vị đang thực tậpbát chánh đạo, có vị đang thực tập từ, có vị đang thực tập bi, có vị đang thực tập hỷ, có vị đang thực tập xả, có vị đang thực tậpcửu tưởng
quán, có vị đang thực tậpvô thường quán. Lại có những vị khác đang thực tậpquán niệm hơi thở.”
“Quý vị khất sĩ! Phép quán niệm hơi thở, nếu được phát triển và thực
tậpliên tục, sẽ đem lại những thành quả và lợi lạc lớn, có thể làm thành tựu bốn lĩnh vực quán niệm; bốn lĩnh vực quán niệm nếu được phát triển và thực tậpliên tục, sẽ làm thành tựubảy yếu tố giác ngộ; bảy yếu tố giác ngộ nếu được phát triển và thực tậpliên tục sẽ đưa tớitrí
tuệ và giải thoát.
“Làm thế nào để phát triển và thực tậpliên tục phép quán niệm hơi thở, để phép này mang lại những thành quả và lợi lạc lớn?
“Này đây, quý vị khất sĩ! Người hành giảđi vào rừng hoặc tới một gốc cây, nơi vắng vẻ, ngồi xuống trong tư thế hoa sen, giữ thân cho thẳng và
đặt vững chánh niệmtrước mặt mình. Thở vào, người ấy biết rằng mình thở vào; thở ra, người ấy biết rằng mình thở ra.
1. Thở vào một hơi dài, người ấy biết: Ta đang thở vào một hơi dài. Thở ra một hơi dài, người ấy biết: Ta đang thở ra một hơi dài.
2. Thở vào một hơi ngắn, người ấy biết: Ta đang thở vào một hơi ngắn. Thở ra một hơi ngắn, người ấy biết: Ta đang thở ra một hơi ngắn.
3. Ta đang thở vào và có ý thức về toàn thân ta. Ta đang thở ra và có ý thức về toàn thân ta. Người ấy thực tập như thế.
4. Ta đang thở vào và làm cho toàn thânan tịnh. Ta đang thở ra và làm cho toàn thânan tịnh. Người ấy thực tập như thế.
5. Ta đang thở vào và cảm thấy mừng vui. Ta đang thở ra và cảm thấy mừng vui. Người ấy thực tập như thế.
6. Ta đang thở vào và cảm thấyan lạc. Ta đang thở ra và cảm thấyan lạc. Người ấy thực tập như thế.
7. Ta đang thở vào và có ý thức về những hoạt động tâm ý trong ta. Ta đang thở ra và có ý thức về những hoạt động tâm ý trong ta. Người ấy
thực tập như thế.
8. Ta đang thở vào và làm cho những hoạt động tâm ý trong ta được an
tịnh. Ta đang thở ra và làm cho những hoạt động tâm ý trong ta được an
tịnh. Người ấy thực tập như thế.
9. Ta đang thở vào và có ý thức về tâm ý ta. Ta đang thở ra và có ý thức về tâm ý ta. Người ấy thực tập như thế.
10. Ta đang thở vào và làm cho tâm ý ta hoan lạc. Ta đang thở ra và làm cho tâm ý ta hoan lạc. Người ấy thực tập như thế.
11. Ta đang thở vào và thu nhiếp tâm ý ta vào định. Ta đang thở ra và thu nhiếp tâm ý ta vào định. Người ấy thực tập như thế.
12. Ta đang thở vào và cởi mở cho tâm ý ta được giải thoáttự do. Ta
đang thở ra và cởi mở cho tâm ý ta được giải thoáttự do. Người ấy thực tập như thế.
13. Ta đang thở vào và quán chiếu tính vô thường của vạn pháp. Ta đang thở ra và quán chiếu tính vô thường của vạn pháp. Người ấy thực tập như thế.
14. Ta đang thở vào và quán chiếu về tính không đáng tham cầu và vướng mắc của vạn pháp. Ta đang thở ra và quán chiếu về tính không đáng
tham cầu và vướng mắc của vạn pháp. Người ấy thực tập như thế.
15. Ta đang thở vào và quán chiếu về bản chấtkhông sinh diệt của vạn pháp. Ta đang thở ra và quán chiếu về bản chấtkhông sinh diệt của vạn pháp. Người ấy thực tập như thế.
16. Ta đang thở vào và quán chiếu về sự buông bỏ. Ta đang thở ra và quán chiếu về sự buông bỏ. Người ấy thực tập như thế.
Phép quán niệm hơi thở, theo những chỉ dẫn trên, nếu được phát triển
và thực tậpliên tục, sẽ đem đến những thành quả và lợi lạc lớn.Phát triển và thực tậpliên tục như thế nào để phép quán niệm hơi thở có thể
thành tựu được bốn lĩnh vực quán niệm?
Khi hành giảthở vào hoặc thở ra một hơi dài hay một hơi ngắn mà có ý
thức về hơi thở và về toàn thân mình, hoặc có ý thức là đang làm cho toàn thân mình an tịnh, thì khi ấy hành giả đang an trú trong phép quán
thân trong thân, tinh tiến, tỉnh thức, biết rõ tình trạng, vượt khỏi mọi tham đắm cũng như mọi chán ghét đối với cuộc đời. Hơi thở vào và hơi thở ra có ý thức ở đây thuộc lĩnh vực quán niệm thứ nhất là thân thể.
Khi hành giảthở vào hoặc thở ra mà có ý thức về sự vui thích hoặc về sự an lạc, về những hoạt động của tâm ý, hoặc để làm cho những hoạt động của tâm ý an tịnh thì khi ấy hành giả đang an trú trong phép quán cảm thọ trong cảm thọ, tinh tiến, tỉnh thức, biết rõ tình trạng, vượt khỏi mọi tham đắm cũng như mọi chán ghét đối với cuộc đời. Những cảm thọ được chứng nghiệm trong hơi thở có ý thức ấy thuộc lĩnh vực quán niệm thứ hai là cảm thọ.
Khi hành giảthở vào hoặc thở ra mà có ý thức về tâm ý, làm cho tâm ý
an tịnh, thu nhiếp tâm ý vào định hoặc cởi mở cho tâm ý được giải thoáttự do, thì khi ấy hành giả đang an trú trong pháp quán niệm tâm ý
trong tâm ý, tinh tiến, tỉnh thức, biết rõ tình trạng, vượt khỏi mọi tham đắm cũng như mọi chán ghét đối với cuộc đời. Không quán niệm về hơi thở thì sẽ không phát triển được chánh niệm và sự hiểu biết.
Khi hành giảthở vào hoặc thở ra mà quán chiếu về tính cáchvô thường hoặc về tính cách không đáng tham cầu và vướng mắc của vạn pháp,
về bản chấtkhông sinh diệt và về sự buông bỏ, thì khi ấy hành giả đang an trú trong pháp quán niệm đối tượng tâm ý trong đối tượng tâm ý,
tinh tiến, tỉnh thức, biết rõ tình trạng, vượt khỏi mọi tham đắm cũng như mọi chán ghét đối với cuộc đời.
Phép quán niệm hơi thở nếu được phát triển và thực tậpliên tục, sẽ đưa bốn lĩnh vực quán niệm đến chỗ thành tựuviên mãn.Nhưng nếu được phát triển và thực tậpliên tục, bốn lĩnh vực quán niệm sẽ đưa bảy yếu tố giác ngộ đến chỗ thành tựuviên mãn. Bằng cách nào?
Khi hành giảan trú trong phép quán thân trong thân, quán cảm thọ trong cảm thọ, quán tâm ý trong tâm ý, quán đối tượng tâm ý trong đối tượng tâm ý, tinh tiến, tỉnh thức, biết rõ tình trạng, vượt khỏi mọi tham đắm cũng như mọi chán ghét đối với cuộc đời, thì lúc ấychánh niệm
của hành giả được duy trìvững chãi và bền bỉ; và hành giảđạt đượcyếu tốgiác ngộ thứ nhất là niệm. Yếu tố này sẽ tiến dần đến sự thành tựuviên mãn.
Khi hành giảan trú trong chánh niệm để quán chiếu và quyết trạch về
các pháp, đối tượng của tâm ý, thì yếu tốgiác ngộ thứ hai được sinh khởi và phát triển, đó là yếu tốtrạch pháp. Yếu tố này sẽ tiến dần đến
sự thành tựuviên mãn.
Khi hành giảan trú trong quán chiếu và quyết trạch về các pháp một cách bền bỉ, tinh cần, vững chãi thì yếu tốgiác ngộ thứ ba được sinh khởi và phát triển, đó là yếu tốtinh tấn. Yếu tố này sẽ tiến dần đến sự thành tựuviên mãn.
Khi hành giả đã an trúvững chãi và bền bỉ trong sự hành trìtinh tiến thì yếu tốgiải thoát thứ tư được sinh khởi và phát triển, đó là yếu tốhỷ lạcxuất thế. Yếu tố này sẽ tiến dần đến sự thành tựuviên mãn.
Khi được an trú trong trạng tháihỷ lạc rồi, hành giảcảm thấy thân và tâm của mình nhẹ nhàng và an tịnh, đó là yếu tốgiải thoát thứ năm được sinh khởi và phát triển, đó là yếu tốkhinh an. Yếu tố này sẽ tiến
dần đến sự thành tựuviên mãn.
Khi thân và tâm mình đã nhẹ nhàng và thanh tịnh, hành giả có thể đi vào định một cách dễ dàng. Lúc đó yếu tốgiải thoát thứ sáu được sinh khởi và phát triển. Đó là yếu tố định. Yếu tố này sẽ tiến dần đến sự thành tựuviên mãn.
Khi đã thực sự an trú trong định, hành giả không còn duy trì sự phân
biệt và so đo nữa. Khi đó yếu tốgiải thoát thứ bảy là buông thả được sinh khởi và phát triển. Đó là yếu tốhành xả. Yếu tố này sẽ tiến dần đến sự thành tựuviên mãn.
Bốn lĩnh vực quán niệm nếu được phát triển và thực tậpliên tục sẽ đưa bảy yếu tố giác ngộ đến chỗ thành tựuviên mãn như thế. Nhưng bảy yếu tố giác ngộ, nếu được phát triển và thực tậpliên tục, làm thế nào để có thể đưa đến sự thành tựuviên mãn của trí tuệ và giải thoát?
Nếu hành giảtu tập theo bảy yếu tố giác ngộ, một mình tĩnh cư, chuyên quán chiếu về tính cáchkhông sinh diệt của vạn pháp, quán chiếu về sự tự do, thì sẽ đạt tới khả năng buông bỏ. Đó là do tu tậpbảy yếu tố giác ngộ mà thành tựuviên mãn được trí tuệ và giải thoát.”
Đó là những điều đức Thế Tôn nói. Đại chúngai nấy đều tỏ vẻ vui mừng được nghe Người dạy. (CCC)
Thích Nhất Hạnh dịch, (Anapanasati sutta, M.118. Tham khảo các kinh 815,803 và 810 của bộ Tạp A Hàm, 99 Tạng Kinh Đại Chánh)
Kinh Quán Niệm Hơi Thở: Kinh này được dịch từ tạng Pali, tên kinh là Anapanasatisutta, dịch theo Hán là Nhập Tức Xuất Tức Niệm Kinh. Kinh này là kinh 118 của Trung Bộ (Majjhima Nikàya). Trong tạng Hán, nếu ta góp chung các kinh số
815, 803 và 810 của bộ Tạp A Hàm (kinh 99 của tạng kinh Đại Chính) lại thì sẽ có nội dung tương đương với kinh này. Quán Niệm Hơi Thở là một trong những thiền kinh căn bản nhất của đạo Bụt nguyên thỉ. Muốn học hỏi
cách thức thực tập kinh này trong đời sống hàng ngày để tự nuôi dưỡng, trị liệu và chuyển hóa, xin tham khảo sách Kinh Quán Niệm Hơi Thở của thiền sưNhất Hạnh.
Xem phiên bản PDF: Kinh Quán Niệm Hơi Thở
