Tương quan giữa ý thức và não bộ

Tôi đến đây để nói về điều kì diệu và bí ẩn của tư duyý thức. Điều kì diệu là ở chỗ mỗi chúng ta khi thức dậy vào sáng nay và chúng ta đều sở hữu sự trở lại diệu kỳ của ý thức. Chúng tahồi phục lại tư duy vỡi một “nhận thức về bản ngã” hoàn chỉnh, và một nhận thứctrọn vẹn về sự tồn tại của chính chúng ta, thế mà chúng ta hiếm khi dành đôi phút để nghĩ về điều kì diệu này. Thực rachúng ta rất nên làm như vậy, vì trên thực tế, nếu không có sự tồn tại của tư duyý thức, chúng ta sẽ chẳng có kiến thức hay những thứ tương tự như thế về loài ngườichúng ta; chúng ta sẽ không biết chút gì về thế giới. Chúng ta không biết thế nào là đau đớn, nhưng cũng không biết thế nào là vui vẻ. Và ta cũng không có cách nào biết yêu là gì, hay biết về khả năng sáng tạo. Và dĩ nhiên, như một câu nói nổi tiếng của Scott Fitzgerald, “người đã tạo ra nhận thức sẽ được gán cho rất nhiều tội danh.” Nhưng Fitzgerald lại quên mất rằng, nếu không có nhận thức, ông ấy đâu thể nào tìm được đến hạnh phúc thật sự hay thậm chí là khả năng của sự ưu việt.

Quá nhiều về điều kỳ diệu rồi, giờ tới sự bí ẩn nhé. Đây là một điều bí ẩn cực kỳ khó để được làm sáng tỏ. Trên tất cả các nẻo đường trở lại với những chân lýtriết học và chắc chắn là xuyên suốt lịch sử của thần kinh học,điều này đã trở thành một bí ẩn, nó đã từ chối mọi nỗ lực làm sáng tỏ, và luôn nhận được nhiều sự tranh cãi nhất. Và thực ra đã có rất nhiều người nghĩ rằng chúng ta thậm chí không nên động tới đề tài này; chúng ta hãy để nó yên, nó không phải là thứ dành để tìm hiểu hay tháo gỡ. Tôi không tin điều đó, và tôi nghĩ rằng tình thế đang thay đổi. Thật là nực cười khi khẳng định rằng chúng ta biết rằng chúng ta tạo nên ý thức bằng cách nàotrong não của chúng ta, nhưng ít nhấtchắc chắnchúng ta có thể bắt đầu tiếp cận với câu hỏi. và chúng ta có thể bắt đầu hình dung được đáp án.

Một điều kì diệu nữa đáng để ăn mừng đó là hiện tại ta đã có những kĩ thuật hình ảnh cho phépchúng tađi vào bên trong bộ não của con người và có thể làm được những việc, ví dụ như, điều mà bạn đang thấy ngay lúc này. Đây là những hình ảnh đến từ phòng thí nghiệm của Hanna Damasio, cho bạn thấy, bên trong một bộ não đang sống, sự tái cấu trúc của chính bộ não này. Và đây là một người đang sống. Đó không phải một thi thểđang bị nghiên cứu. Và hơn thế nữa – đây là một điều mà mọi người có lẽ thực sự bị choáng ngợp điều mà tôi sắp cho bạn thấy đây, diễn ra ngay bên dưới bề mặt của bộ não và thực sự nhìn bên trong bộ não sống tại những kết nối thực thời, những hành trình thật. Như vậy tất cả những đường kẻ màu sắc đó tương ứng với một búi axon, axon là những sợi nối kết giữa các phần tế bào với các synapse. Và tôi rất xin lỗi vì làm bạn thất vọng, chúng không có màu sắc. Nhưng dù sao đi nữa, chúng đều ở đó. Màu sắc này mã hóa cho phương hướng, mà từ một điểm nó đi tới hay đi lui hoặc nghĩ lại.

Vậy suy cho cùng, ý thức là gì? Tư duy có ý thức là gì? Và chúng ta có thể có một vài góc nhìn đơn giản, và rồi nói, à ừ, nó là thứ mà chúng ta mất đi khi chúng ta đi ngủ mà không nằm mơ, hoặc khi chúng ta bị gây mê, và nó là thứ mà ta có được khi ta tỉnh giấc hay khi thuốc mê hết tác dụng. Nhưng chính xác thì, thực ra những thứ mà chúng ta mất đi khi bị gây mê hay trong những giấc ngủ sâu không mộng mị, là gì? Ừm, trước hết, nó là một dạng tinh thần, một dạng trí tuệ. một dòng chảy của các hình ảnhtinh thần. Và dĩ nhiêncân nhắc các hình ảnhmà có thể là các chuỗi mẫu hình thuộc giác quan, liên quan tới thị giác, giống như thứ mà bạn đang có bây giờtrong mối tương quan với sân khấu và tôi, hay các hình ảnh mang tính âm thanh giống như thứ mà bạn đang có liên quan tới ngôn từ của tôi. Những hình ảnh về tinh thần đó được gọi là “trí tuệ”.

Nhưng có những thứ khác mà tất cả chúng ta có thể cảm nhận trong căn phòng này Chúng ta không phải người tiếp thuthụ động các hình ảnh về thị giác, thính giác hoặc xúc giác. Chúng ta có bản ngã. Chúng ta có “Tôi” Đó là một sự hiện hữu tự động trong tâm trí của chúng ta ngay lúc này. Chúng tasở hữutâm trí của chính mình. Và chúng ta có cảm nhận rằng mỗi người trong chúng ta những người đang trải nghiệm điều này không phải là người đang ngồi cạnh bạn. Vậy để hiểu được trạng tháiý thức của tinh thần, bạn có một bản ngã bên trong ý thức đó. Như vậy một tư duyý thức là một tư duy với bản ngã ngay bên trong nó. Bản ngã này mang đến khía cạnh về “chủ thể” bên trong tư duy, và chúng ta chỉ thực sự có ý thức khi bản ngã đến với tư duy. Và điều chúng ta cần để chạm vào được bí ẩn này, chính là, số một, làm cách nào tư duy – tinh thần được sắp xếp bên trong bộ não, và, số hai, làm cách nào bản ngã được cấu tạo.

Phần đầu tiên, vấn đề đầu tiên, tương đối dễ – nó không hẳn là quá dễ dàng nhưng ít là có thể được trả lời một cách dần dần với thần kinh học. Và khá rõ ràng rằng, để tạo nên tinh thần hay tư duy, chúng tacần phải cấu trúc nên bản đồ thần kinh. Hãy tưởng tượng một mạng lưới, một hệ thông chấn song như cái mà tôi đang chiếu ở đây và bây giờ tưởng tượng, bên trong mạng lưới đó bên trong phiến hai chiều đó, tưởng tượng về các tế bào thần kinh. Và mường tượng ra, nếu như bạn muốn, một bảng thông báo, một bản thông báo điện tử, nơi mà bạn có các yếu tố có thể được chiếu sáng hoặc không. Tùy thuộc vào cách mà bạn sáng tạo nên những kiểu mẫu đó của việc chiếu sáng hay không chiếu sáng các yếu tố điện tử, hoặc, với trường hợp này, các tế bào thần kinh bên trong phiến, bạn sắp có khả năng cấu trúc nên một bản đồ. Đây là, dĩ nhiên, là một bản đồ thị giác mà tôi đang cho bạn thấy nhưng nó có thể được áp dụng với bất kì loại bản đồ nào về thính giác, ví dụ như trong mối liên hệ với tần số âm thanh, hoặc về những bản đồ chúng ta tạo nên với da của chúng ta trong mối liên hệ với một vật thể mà chúng ta cảm nhận.

Bây giờ quay trở lại với vấn đề chính đó là khoảng cách của mối liên hệ giữa những đường kẻ của tế bào thần kinh và sự sắp xếp theo địa hình về hoạt động cả các tế bào thần kinh và những trải nghiệm tinh thần của chúng ta. Tôi sắp kể cho bạn nghe một câu chuyện riêng tư. Và nếu tôi che mắt bên trái lại tôi đang nói chỉ về riêng tôi chứ không phải toàn bộ các bạn nếu tôi che mắt bên trái, tôi nhìn vào những đường kẻ này – gần giống như thứ mà tôi đang cho bạn thấy. Mọi thứ đều gọn ghẽ và vuông góc. Nhưng một thời gian trước đây, tôi khám phá ra nếu tôi che mắt trái lại, thay vì nhìn thấy những điều này, tôi nhìn vào các đường kẻ và thấy một khúc cong vênh ở vùng biên ngoài, tại phía giữa của bên trái.

Rất kì lạ – tôi đã bắt đầu phân tích hiện tượng này một thời gian khá dài. Nhưng một thời gian trước, với sự giúp đỡ của một đồng nghiệp – một bác sĩ chuyên khoa mắt tên là Carmen Puliafito, người đã phát triển máy scan laze lớn hơn, tôi tìm ra một số điều như sau. Nếu tôi rà soắt võng mạc của mình xuyên qua mặt phẳng đường chân trời mà bạn thấy ở góc nhỏ đó, tôi sẽ nhận được những điều như thế này. Owe bên phải, võng mạc của tôi đối xứng một cách hoàn hảo. Bạn nhìn thấy sự đi xuống về phía thị giác nơi các dây thần kinhthị giácxuất phát. Nhưng với võng mạc bên trái thì có một chỗ u lên được đánh dấu bởi mũi tên màu đỏ. Và nó tương ứng với một cái u nang nhỏ nằm phía bên dưới. Và đó chính xác là điều đã tạo nên sự méo mó trong hình ảnhthị giác của tôi.

Và tôi nghĩ rằng: bạn có một đường kẻ, một mạng lưới các tế bào thần kinh, và giờ thì bạn có một sự thay đổi mặt phẳng cơ học về vị trí của các đường kẻ, và bạn nhận thấy một sự chênh vênh trong trải nghiệm tinh thần.Và đó chính là sự gần gũi giữa trải nghiệm trong tâm trí bạn và các hoạt động của tế bào thần kinh trong võng mạc, hay chính là một phần của bộ não được đặt trong cầu mắc, hoặc, trong chuyện này, một phiến của lớp vỏ thị giác. Như vậy từ võng mạc bạn đi vào vỏ thị giác. Và dĩ nhiên, bộ não thêm vào đó rất nhiều thông tin thêm vào những thứ đang diễn ra trong tín hiệu đến từ võng mạc. Và trong bức ảnh đó ở tại đây, bạn nhìn thấy nhiều hòn đảo khác nhau của những thứ mà tôi gọi là các vùng dựng hình ảnh trong bộ não. Ví dụ như bạn có màu xanh lá tương quan với những thông tin về xúc giác, hoặc vùng màu xanh dương tương quan với thông tin thính giác.

Và một điều gì đó khác xảy ra đó là những vùng dựng hình ảnh nơi mà bạn có các định vị của tất cả các bản đồ thần kinh này, có thể cung cấp các tín hiệu tới đại dương của màu tím mà bạn thấy xung quanh, mà đó lại là vùng võ não tương ứng, nơi bạn có thể ghi nhận những điều đã xảy ra trong các đảo ghi nhậnhình ảnh. Và điều đẹp đẽ ở đây chính là bạn có thể đi từ các kí ức ở các vùng võ não tương quan để tái tạo các hình ảnhtrong chính những khu vực có thể tạo nên được nhận thức đó. Hãy nghĩ xem, bộ não của chúng ta thật vô cùngtiện lợi mà lười nhác biết bao. Nó cung cấp những khu vực nhất định cho nhận thức và cho việc dựng hình ảnh.Và đó là những vùng trùng lấp mà được dùng để đánh dấuhình ảnh nơi chúng ta sẽ triệu hồi lại thông tin.

Như vậy, bí ẩn của tư duyý thức đã được thu giảm phần nào bởi chúng ta đã hiểu được một cách đại kháibằng cách nào chúng ta tạo nên những hình ảnh này. Nhưng còn bản ngã thì sao? Đó thực sự là một vấn đề rất khó nắm bắt. Và trong suốt một thời gian dài, thậm chí không ai muốn chạm tới nó, bởi vì họ nói, “Bằng cách nào chúng ta có một điểm tham khảo cố định, một điểm bền vững cần thiết để duy trì sự liên tục của bản ngã từ ngày này qua ngày khác?” Và tôi nghĩ về một giải pháp cho vấn đề này. Chỉ ngay sau đây thôi. Chúng tôiphác họa ra bản đồ não bộ của phần cơ thể phái bên trong và dùng chúng như phần khảo chiếu cho tất cả các bản đồ khác.

Hãy để tôi kể cho bạn nghe bằng cách nào tôi đi đến giải pháp này. Tôi làm được điều đó, bởi vì nếu bạn có một khảo chiếu mà chúng ta biết là bản ngã, là cái Tôi, cái chính bản thân Tôi, bên trong chính sự chuyển biến của chúng ta – chúng ta cần có điều gì đó ổn định, điều gì đó không thay đổi quá nhiều theo thời gian. Điều hiển nhiên là chúng ta có một cơ thể duy nhất. Chỉ một chứ không phải hai hay ba. Và đó là sự bắt đầu. Chỉ có một khảo chiếu duy nhất, chính là cơ thể. Nhưng rồi, dĩ nhiên là cơ thể có nhiều phần, và chúng được tăng trưởng với tốc độ khác nhau, và chúng có kích cỡ khác nhau, những người khác nhau, tuy nhiên, phần bên trong thì không như vậy. Điều mà chúng ta phải làm với cái được gọi là môi trường nội quan của chúng ta ví dụ như, sự quản lý toàn cục các hóa chất bên trong cơ thể trên thực tế, được duy trìtuyệt đối từ ngày này qua ngày khác vì một lý dotốt đẹp. Nếu bạn thay đổi quá nhiều trong phạm vi gần với đường trung bình của khoảng tồn tạicho phép của sự sống bạn sẽ bị bệnh hoặc chết. Như vậy chúng ta có một hệ thống cố hữu ngay bên trong sự sống của chúng ta đảm bảo cho một sự liên tụcnhất định. Tôi thích gọi nó là một sự bất biến không dừng lại từ ngày này qua ngày khác. Nếu bạn không có sự bất biến đó, nói một cách sinh lý học thì bạn có thể bị ốm hoặc sẽ chết. Và đó là một yếu tốcần thiết cho sự bất biến này.

Và điều cuối cùng đó là ở đây có một sự kết nối rất chặt chẽ giữa sự điều hòa của cơ thể do não bộ đảm nhậnvà chính cơ thể đó khác với tất cả sự kết nối khác. Ví dụ như, tôi tạo nên một hình ảnh của bạn và không có bất kì cầu nối sinh lý nào giữa hình ảnh mà tôi có về bạn như một khán giả và bộ não của tôi. Nhưng, có một cầu nối rất gần và được duy trìvĩnh viễn giữa phần não bộ điều khiển cơ thể và chính cơ thể ta.

Và đây là hình ảnh của nó. Hãy nhìn vào các vùng đó. Đó là thân não nằm giữa phần võ não và cột sống. Và bên trong vùng đó vùng mà tôi sắp nhấn mạnh ngay bây giờ, bên trong đó chúng ta có tất cả những công cụ điều hòa sự sống còn của cơ thể Điều này đặc biệt tới mức, ví dụ như, nếu bạn nhìn vào vùng được tô màu đỏở phần trên của thân não nếu bạn làm tổn thương vùng đó sau một dư chấn nào đó như đột quỵ, bạn sẽ bị hôn mê sẽ rơi vào trạng tháithực vật đó là một trạng thái, hiển nhiên là, tư duy hay ý thức sẽ biến mất, ý thức của bạn sẽ biến mất. Điều gì xảy ra sau đó thực tế sẽ là bạn đánh mất nền tảng của bản ngã, bạn sẽ không còn có thể chạm vào hay nhận biết các cảm giác về sự tồn tại của chính mình. và, trên thực tế, ở đây có những hình ảnh đang tiếp diễn đang được hình thành trong võ não ngoại trừ việc bạn không biết chúng đang ở đó. Bạn đã, như một hậu quả, mất đi ý thức khi bạn có những tổn thương ở những vùng màu đỏ trong thân não.

Nhưng nếu bạn nghĩ tới vùng màu xanh của thân não, không có điều gì tương tự xảy ra. Nó đặc biệt như thế đó. Vậy trong phần xanh của thân não, nếu bạn bị tổn thương, và nó thường xuyên xảy ra, bạn sẽ bị bại liệt,nhưng tư duyý thức của bạn thì vẫn được duy trì. Bản cảm thấy, bạn biết rồi đó, bạn có một tư duy hoàn chỉnhmà bạn có thể tường thuật lại một cách không trực tiếp. Đây là một tình trạng cực kỳ tồi tệ. Bạn không muốn biết tới nó đâu. Và người ta, trong tình trạng đó, thực ra giống như bị giam cầm trong cơ thể của chính họ,nhưng họ vẫn cótư duy, vẫn cótinh thần. Có một bộ phim rất thú vị, thực ra là một trong những bộ phim hay hiếm hoi trong lịch sửđiện ảnh, về một tình huống tương tự như vậy, được thực hiện bở Julian Schanbel vài năm về trước về một bệnh nhân trong tình trạng như thế này.

Và giờ tôi sẽ cho bạn thấy một hình ảnh. Tôi hứa sẽ không nói bất kì điều gì về nó, ngoại trừ nó dùng để hù họa bạn. Nó chỉ nói cho bạn biết trong khu vực màu đỏ của bộ não ở đó, nói một cách đơn giản, có những ô vuông nhỏ tương quan tới các mô đun tạo nên bản đồ bộ não của một khía cạnh khác của phần bên trong chúng ta,một khía cạnh khác của cơ thể chúng ta. Chúng là những phân bố tinh tế và chúng được kết nối một cách vô cùngtinh tế trong một mạng lưới kiểu mẫu đệ quy. Và điều nằm ở bên ngoài thứ này, bên ngoài sự kết nối chặt chẽ này giữa bộ não và cơ thể là điều mà tôi tin rằng tôi có thể sai, nhưng tôi không nghĩ tôi sai đâu không sai nếu bạn tạo ra bản đồ của cơ thể một thứ tham chiếu cho nền tảng của bãn ngã và đến từ hình dạng của những cảm xúc những cảm xúcnguyên thủy, trên thực tế là vậy.

Và bức ảnh chúng ta có ở đây là gì? Hãy nhìn vào vỏ não, hãy nhìn vào thân não nhìn vào vơ thể, và bạn sẽ thấy hình ảnh của sự kết nối mà từ đó thân não tạo ra nền tảng cho bản ngã trong một sự kết nối chặt chẽ với cơ thể Và bạn có vỏ não cung cấp một khung cảnh hùng tráng của tư duy trong chúng ta với vô số các hình ảnhvà đó thực ra chính là những thứ được hàm chứa trong tinh thần của chúng ta và chúng tathường hayquan tâm đến, bởi vì chúng ta nên như thế, bởi vì nó thực sự giống như những thước phim đang chạy qua trong tâm tríchúng ta Nhưng hãy nhìn vào những mũi tên đó. Chúng không phải ở đó cho việc nhìn ngắm. Chúng ở đó bởi vì có một sự tương tác rất gần nhau. Bạn không thể có được một tư duyý thức nếu bạn không có tương tácgiữa vỏ não và thân não. Bạn không thể có một tư duyý thức nếu bạn không có sự tương tác giữa thân não và cơ thể.

Một điều thú vị khác đó lại thân não của chúng ta khá giống với thân não của nhiều loài khác. Như vậy xuyên suốt lớp có xương sống,. cấu trúc của thân não tương tự như của chúng ta, đó là một lý do khiến tôi tin rằngnhững loài động vật đó cũng có tư duyý thức giống như chúng ta. Ngoại trừ việc nó không phong phú như của chúng ta, vì chúng không có vỏ não Đó chính là điểm khác biệt. Và tôi hoàn toàn không đồng ý với quan điểm ý thứccần phải được xem xét như một sản phẩm của võ nảo. Chỉ dựa trên sự giàu có trong tâm tríchúng ta, thì không phải là một bằng chứng tốt cho việc chúng ta có bản ngã mà chúng ta có thể dẫn dụ ra sự tồn tại của chính mình, và rằng chúng ta có bất kì ý niệm nào về bản thân.

Bây giờ có ba khía cạnh của bản ngã cần quan tâm bao gồm tiền tố, cốt lõi và tự truyện. Hai cái đầu tiên được chia sẻ với rất nhiều loài sinh vật khác và chúng thực sự có nguồn gốc phần lớn từ thân não và không cần biết những giống loài đó có vỏ não hay không. Chính là bản ngã tự thuật là cái chỉ vài loài có, tôi nghĩ vậy. Loài giáp xác và linh trưởng cũng có một bản ngã tự thuật ở một mức độ nhất định. Và bất kì con chó nào chúng ta nuôi ở nhà cũng có một bản ngã tự thuật tới một mức nào đó. Nhưng điều mới mẻ là ở đây.

Bản ngã tự thuật được xây dựng phần lớn dựa trên các kí ức và kí ức về những kế hoạch mà chúng ta từng làm; nó sống trong quá khứ và dự đoán tương lai. Và bản ngã tự thuật đã phát triển các kí ức được kéo dài, khả năng lý luận, tưởng tượng, sáng tạo và ngôn ngữ. Và từ đó mang tới những công cụ cho văn hóa, tôn giáo, đạo lý, thương mại, nghệ thuật, khoa học, công nghệ. Và nó nằm ngay bên trong các văn hóa mà chúng ta có thể nhận lấy và đó là điều mới mẻ – một điều gì đó mà không hoàn toàn được quy định bởi các thành tố sinh học của chúng ta. Nó được phát triển trong các nền văn hóa. Nó phát triển trong sự phối hợp của nhân loại Và nó, dì nhiên, là nền văn hóa nơi mà chúng ta phát triển thứ mà tôi hay gọi là sự điều hòa xã hội – văn hóa.

Và cuối cùng, bạn có thể hỏi ngay, vì sao phải quan tâm tới những điều này? Vì sao phải quan tâm tới thân não hay vỏ não và vì sao nó được tạo ra? Có ba lý do. Thứ nhất, sự tò mò. Linh trưởng cực kỳ tò mò và tò mò nhất trong số đó là loài người. Nếu ta quan tâm điều gì đó, ví dụ như, sự thật về lực phản trọng lượng đang kéo dãi ngân hà xa khỏi trái đất, vì sao chúng ta lại không quan tâm tới điều gì đang diễn ra bên trong chính con người?

Thứ hai, sự hiểu biết về xã hội và văn hoá. Chúng ta nên biết bằng cách nào xã hội và văn hoá trong sự điều hoà xã hội – văn hoá này đang vận hànhliên tục. Và cuối cùng, y học. Đừng quên rằng một trong những căn bệnh nghiêm trọng nhất của loài người là những bệnh như trầm cảm, Alzheimer, nghiện ngập. Nghĩ về đột quỵ có thể tàn phá tâm trí bạn hoặc gây ảnh hưởng tới sự vô thức của bạn. Bạn không có bất kì lời cầu nguyện nàođể chữa các bệnh này hiệu quả và theo một cách không may mắn nếu như bạn không biết chúng vận hành ra sao. Như vậy, đó là một lý do rất tốt vượt qua sự tò mò cho thấy sự cần thiết của những điều ta đang làm, để xác tín việc so đôi chút hứng thú với những điều đang xảy ra trong bộ não.

Cảm ơn đã lắng nghe!

(Võ tay