LỜI CẢNH GIÁC
VÀ KHÍCH LỆ
CỦA THIỀN SƯQUY SƠN
Hoà ThượngNhất
Hạnhphiên dịch
Ý thứcVô thường
Vì nghiệp duyên
còn đó nên mới có hình hài, mà đã có hình hài thì tránh sao khỏi được hệ lụy?
Tập hợp do di thể của cha mẹ, nương vào các điều kiện khác mà hình thành, thân
thể này tuy được bốn yếu tố là đất, nước, không khí và sức nóng hộ trì, nhưng
vì những yếu tố này lại lắm khixung khắcvới nhau cho nên trong chúng ta không
ai thoát khỏi được cái vô thường, cái già và cái bệnh. Sự vật sớm còn tối mất,
có thể chỉ một giây phút sau là đời này đã chuyển sang đời khác, khác gì hạt
sương xuân, khác gì tia nắng sớm? Cây mọc bờ nước, giây leo miệng giếng, thân
này cũng thế, đâu có thể có mặt lâu dài? Ngày tháng đi mau, mỗi giây phút chỉ
ngắn như một sát na, đời trước cách đời sau chỉ là một hơi thở, vậy thì tại sao
ta lại ngồi yên để cho cuộc đờitrôi qua một cách oan uổng đáng tiếc như
thế?
Tránh lề thói hưởng
thụ
Xuống tóc, theo
thầy học đạo, là đã không còn cơ hội được phụng dưỡng mẹ cha, gần gũi thân
quyến, tiếp nối nghiệp nhà và góp công bình trị đất nước, thì đáng lý một mặt ta
phải chuyên cần tu niệm, một mặt ta phải từ khước việc tranh đua, quyết tâmbuông bỏ những thói đờiphàm tục để thực hiện cho được việc xuất lysanh tử.
Vậy thì tại sao vừa được thọ giới đã vội vàng tự xưng là đại đức cao tăng? Khi
tiếp nhận thức cúng dường của đàn việt và sử dụngvật liệu của thường trú, tại
sao ta không quán chiếu những thức ấy từ đâu đến, mà cứ nói ngang rằng mình là
thầy tu thì có quyền nhận của cúng dường? Ăn xong lại túm năm tụm ba nói chuyện
ồn ào, câu chuyện lại toàn là những câu chuyện phiếm ngoài đời. Những kẻ ấy
không biết rằng vui chơi cách đó chỉ là để chuốc lấy cái khổ về sau. Những
người như thế có thể đã từng nhiều kiếp chạy theotrần cảnh mà chưa từng có cơ
hội quán chiếutrở lại. Thời gianthấm thoát, vướng vào sự thọ hưởngtín thí,
bao nhiêu năm tháng đã qua rồi mà những vị ấy vẫn chưa có khả năng từ bỏ, cứ
tiếp tụcchất chứa của tiền để bảo trì cái hình hài huyễn mộng mà thôi.
Đức Thế Tôn đã
từng khuyên bảo các vị xuất gia là muốn đi tới trên đường đạo nghiệp và trang
nghiêmpháp thân thì phải biết sống một cuộc sống tam thường bất túc, nghĩa là
trong ba cái ăn, mặc và ở đừng bao giờ đầy đủ quá. Phần đông cứ bị đam mê trong
lề thói hưởng thụ ấy mà không để ý đến chuyện ngày tháng qua mau, khi giật mình
tỉnh dậy thì đầu mình đã bạc. Kẻ mới học chưa có cơ hội tìm thấy hướng đi thì
phải hết lònghọc hỏirộng rãi với các bậc đi trước có nhiều kinh nghiệm, đừng
làm như thể đi xuất gia là chỉ vì miếng cơm manh áo.
Giới là căn bản
Giới và luật đã
được Bụt sáng chế đểsoi sáng cho tình trạngmê muội của trí óc con người. Các
giới tướng và uy nghirõ ràng và trong sạch như băng tuyết. Ta hãy ghi nhớ
nguyên tắc chỉ trì tác phạm. Dừng lại được mà không làm điều sai quấy tức là
trì giới. Không kềm chế được, cứ đi tới để làm gãy đổ tất cả tức là phạm giới.
Cái tâm đẹp đẽban đầu của người xuất gia phải được trân quý giữ gìn. Những
chương nói về giới tướng và uy nghi rất rõ ràng và đầy đủ chi tiết, nếu thực
tập theo ta sẽ chấm dứt được mọi tình trạng bê bối. Nếu khônghọc hỏi và hành
trìgiới luật thì làm sao mong hiểu được giáo nghĩa thượng thừa?
Sơ tâm cần nuôi dưỡng
Để cho đời mình
trôi quaoan uổng, đó là một điều đáng tiếc, sau này có hối cũng không thể nào
còn kịp. Giáo pháp chưa từng để vào lòng, thì chánh đạo nhiệm mầu do đâu mà khế
ngộ được? Có nhiều vị tuổi đời đã cao, tuổi đạo cũng lớn, mà kiến giải thì rỗng
không, trong khi tâm ý lại đầy tự phụ. Vì không biết nương nhờ vào các bậc
thiện tri thức nên người ta cứ tưởng rằng mình là người giỏi, và từ từ sinh ra xấc
láo và ngạo ngược. Trong khi đó, nếu giáo pháp không tinh tường và giới luật
không rành rẽ thì những người này làm sao biết được cách thức điều phục thân và
tâm của họ? Không có cơ hội tiếp xúc và cung kính các bậc cao đức, người ta chỉ
thích tụ họpvới nhau để ăn chơi và nói chuyện phiếm như những kẻ phàm phutục
tử ngoài đời. Khua bát lớn tiếng, ăn rồi bỏ dậy trước, các vị ấy quả không có
phong thái của thầy tu. Đứng ngồi vụt chạc, họ làm động niệm những vị xuất gia
khác. Phép tắc tối thiểu cũng không theo, uy nghitối thiểu cũng không hành,
thì làm sao mà họ có thể đào tạo được một thế hệ tương lai? Những kẻ mới tu
sống gần họ không biết nhìn vào đâu để làm mẫu mực. Vậy mà khi được nhắc nhở
thì liền trả lời: tôi là vị tăng sĩ cư trú ở núi rừng. Chưa từng thực sự được
học hỏi về những pháp mônhành trì của Bụt chỉ bày nên họ vẫn còn y nguyên thô tháo.
Sở dĩ những vị ấy có những cái nhìn sai lạc như thế cũng vì từ buổi ban đầu, sơ
tâm của họ không được đặt vào nơi có thể nuôi dưỡng. Người xuất gia nếu cứ để
cho tập khítham nhiễm lôi kéo đi theothói đời thì dần dà phong thái sẽ trở
nên quê kệch, và cũng sẽ mau chóng trở nên già cỗi và hủ lậu. Có ai tìm tới để
cầu được hướng dẫn thì mình ù ù cạc cạc như đang đối diện với một bức tường.
Các thế hệhậu lai có muốn tới tham vấn thì cũng không có khả năng tiếp dẫn họ.
Nếu có mở lời đàm thuyết thì cũng không phù hợp với kinh điểngiáo pháp. Và khi
bị giới trẻ từ khước không nghe theo thì các vị lại lên án họ là hậu sinhvô
lễ, rồi nổi giậnđùng đùng mà la át người ta
Phải nên liệu
trước
Một sáng mai
nào đó nằm hấp hối trên giường bệnh, trong khi đủ các thứ đau khổxúm lại bao
vây, ràng buộc và bức bách, tâm tư tràn đầy lo lắng và hoảng sợ, những kẻ ấy sẽ
thấy con đườngtrước mặt họ hoàn toànmờ mịt và họ không biết mình sẽ đi về
đâu. Giờ đây mới biết hối hận, nhưng đến lúc chết khát mới có ý đào giếng thì
làm sao cho kịp? Hận rằng mình đã không biết tu tập từ những ngày trước, tuổi
đã già mà lỗi lầm trong quá khứ đã chất chứa quá nhiều, trong giờ phút lâm
chung khi năm uẩn và tứ đại đang tan rã mau chóng, họ thấy trong lòng dâng đầy
những nỗi khiếp sợ hãi hùng. Rồi lưới thủng chim bay, tâm thức bị nghiệp lực
kéo đi, như con nợ bị những người chủ nợ tới đòi, nghiệp nào nặng thì mình bị
lôi theo nghiệp ấy. Lưỡi hái vô thường không chịu trì hoãn một giây lát nào,
mạng sống không thể kéo dài thêm một khoảnh khắc, thời giannhất định không thể
chờ ta. Ba cõiluân hồi chưa thoát, chẳng biết còn phải ra vào sanh tử đến bao
nhiêu vạn lần.
Nỗ lựctinh tiến
Nghĩ đến đây
tôi cảm thấy quá thương tâm, nên không thể nín thinh mà không mở lời nhắc nhủ.
Chúng ta đã không may sinh vào cuối thời tượng pháp, cách Bụt lâu đời; cái học hiểu
về Phật pháp thì sơ sài mà người tu đạo phần nhiều lại lười biếng. Cũng vì thấy
thế cho nên tôi không ngại cái thấy còn nhỏ bé của tôi mà can đảmlên tiếng để khuyên
nhủ các thế hệ tương lai. Nếu chúng ta không bỏ được cái thói kiêu căng thì làm
sao có cơ hội cho thân tâm ta chuyển hóa?
Mục đích của người
xuất gia là cất bước bước lên cho được bến bờ giải thoát, vì vậymà cả về hai
phương diện tâm ý và hình dung, người xuất gia không giống với người trần tục.
Người xuất gia phải nối tiếp và làm rạng rỡ cho được giòng giống của thánh
tăng, nhiếp phục được quần ma, báo đền được bốn ân và cứu độ cho ba cõi. Nếu
không sống được theo chí nguyện ấy thì ta chỉ là những kẻ lạm xen vàotăng
đoàn, hành động và ngôn ngữ đều hoang sơ, hoàn toàn cô phụ tấm lòng của đàn nathí chủ. Nhìn lại nơi điểm khởi hành năm cũ, thì ta đã bước thêm được bước nào đâu?
Nếu sống cho qua ngày thì hoảng hốt một đời, còn lấy gì để trông mong và nương
tựa?
Tuy nhiên, nhìn
lại, ta thấy ta vẫn còn hình tướngđẹp đẽ của người xuất gia; chắc chắn là
trong quá khứ ta đã gieo rắc nhân lành cho nên hôm nay mới có được quả báotốt đẹp
ấy. Vậy thì tại sao ta còn ngồi yên khoanh tay, không biết trân quý thì giờ để
cho tháng năm trôi qua như vậy? Nếu khôngnỗ lựctinh tiến trên đường tu học
thì làm sao một ngày kia đạo quả có thể viên thành? Nếu kiếp này mà trôi quaoan uổng thì kiếp sau sẽ được thừa hưởng gì?
Gần gũi bạn lành
Từ bỏ người
thân, quyết lòng mặc áo tu, chủ ý của ta là vượt lên một chân trời cao rộng nào
đó. Nếu biết tâm niệm điều này mỗi giây mỗi phút thì làm sao ta có thể để cho
ngày tháng trôi qua? Kỳ vọng sẽ làm trụ cột cho Phật pháp, làm gương mẫu cho
thế hệmai sau, nuôi dưỡng tâm ý ấy hàng ngày mà chưa chắc đã thực hiện được
một phần nào chí nguyện của mình. Nói ra lời nào thì lời ấy cũng phải phù hợp
với kinh giáo, đàm luận chuyện gì cũng phải dựa vào sự nghiên cứu và kinh
nghiệm của cổ nhân. Phong thái ta phải đĩnh đạc, chí khí ta phải cao siêu. Cần đi
đâu xa thì phải nương tựa vào bạn hiền, để có thể luôn luôn thanh lọc những
điều ta nghe, ta thấy. Khi cư trú cũng phải nương tựa vào bạn tốt để ngày nào
cũng được học hỏi thêm những điều chưa được am tường. Người ta nói rằng cha mẹ
tuy sinh ra ta nhưng chính bạn hữu lại là kẻ tác thành cho ta. Sống gần gũi với
các bậc thiện tri thức thì cũng như đi trong sương, tuy áo không ướt nhưng cũng
có nhuần thấm. Còn nếu chơi với kẻ xấu thì cái thấy càng ngày càng sai lạc, sớm
chiều vì vậy cứ tiếp tục tạo ra nghiệp xấu. Kết quả có cần chờ lâu đâu. Nó đến ngay
trước mắt. Sau này một khi đã mất thân người thì muôn kiếp sẽ khó mà lấy
lại.
Khẩn thiết dụng
tâm
Lời nói ngay
thẳng thường không êm tai, sao ta không có khả năng khắc ghi vào tâm khảm? Nếu
tiếp nhận được chánh kiến, ta sẽ có thể rửa tâm, vun đức, ẩn tích, mai danh,
rèn luyệntinh thần, chấm dứt mọi huyên náo vô ích. Nếu có chủ tâm tham thiềnhọc đạođể hạ thủ công phu, thì phải vượt lên khỏi những pháp mônphương tiệnđể tâm tư có thể khế hợp với những tông chỉthâm huyền. Nếu muốn tham cứu những
tinh yếu của thoại đầu, phăng tìm chỗ thâm áo, tỏ ngộ chỗ chân nguyên, thì phải
tham họcrộng rãi với các bậc đi trước nhiều kinh nghiệm, và sống gần gũi với
các bậc thiện tri thức. Những tông chỉhuyền diệu của Thiền tông rất khó nắm
bắt, muốn đạt cho được thì phải khẩn thiết dụng tâm. Khẩn thiết dụng tâm mới mong
đốn ngộ được cốt tủy bên trong và từ từ bước lên nấc thang khai ngộ. Đây là con
đườngphá hủy được cả hai mươi lăm lãnh vựchiện hữu hàm chứa trong ba cõi và
đưa tới cái thấy là tất cả các pháp trong ta và ngoài ta đều không có bản chấtchân thực, tất cả đều là giả danh, do tâm biến hiện. Khi ấy ta sẽ không còn đem
tâm chạy theo với cảnh. Tâm không theo cảnh thì cảnh làm sao có thể ràng buộc
được tâm? Ta cứ để cho các pháp tự nhiên diễn biến trong tự tánhchân thực của
chúng mà không còn bị kẹt vào các ý niệm thường tại và đoạn diệt. Lúc ấy tai ta
tuy còn nghe, mắt ta tuy còn thấy, tuy thanh sắc vẫn xảy ra mà đứng về cả hai
phía tích môn và bản môn tâm ta vẫn thản nhiên và bình thường, ứng dụng đầy đủ.
Có được cái thấy ấy rồi thì dù ngồi yên hay là hành động ta cũng thong dong. Có
như thế thì mới bõ công khoác áo người tu, vì bây giờ ta đã có khả năng bắt đầu
đền đáp được bốn ân và cứu độ được ba cõi. Nếu kiếp này như vậy mà kiếp khác
cũng tiếp tục được như vậy, không bị thối chuyển, thì quả vịtoàn giác là cái
nhất định có thể mong cầu. Lúc bấy giờ ta sẽ đóng vai người khách quý lui tới
trong ba cõi, khi vào, khi ra đều có thể làm khuôn phép cho tất cả mọi người.
Phép tu thiền rất là huyền diệu. Nếu tâm chí quyết liệt, chắc chắn ta sẽ thành
công.
Trai giớitinh
chuyên
Nhưng nếu căn
cơ của ta chưa cho phép ta vượt thoát sinh tử theo con đườngđốn ngộ như thế,
thì ta phải để tâmhọc hỏigiáo pháp, nghiên tầm kinh điển, nắm cho được tinh yếu
của giáo điển để có thể giảng dạy, truyền bá cho các thế hệ tương lai mà báo
đáp một phần ơn đức của Bụt. Đừng để thì giờ uổng phí, mà phải lấy công hạnhnghiên
cứu và truyền dạy làm lẽ sống của đời mình. Một khi đã biết hành xử và đi đứng
trong uy nghi, thì ta đã có thể xứng đáng được gọi là pháp khí của tăng thân rồi.
Hãy nhìn thử những dây sắn và dây bìm quấn theo thân cây tùng, cây bách mà leo
lên: có khi chúng leo lên cao được cả ngàn sải. Phải nương vào lý tưởng cao đẹp
và các bậc đại nhân thì ta mới có thể trở nên người hữu dụng mà làm lợi ích cho
thế gian. Phải hết lòngthực tập việc trì traigiữ giới, đừng khinh thường mộtchi tiết nào của giới luật và uy nghi mà phạm vào những lầm lỗi và thiếu sót.
Nếu thực tậpnghiêm chỉnh được phép trì traigiữ giới thì từ đời này sang đời
khác nhân quảtốt lành sẽ được tiếp nối một cách nhiệm mầu.
Nuôi hoài bão lớn
Ta không có quyền
để tháng ngày đi qua luống uổng: phải trân quý thời gian và phải hết lòngmong
mỏi tiến lên trên con đường của sự nghiệpgiác ngộ. Đừng lạm dụng của tín thí,
đừng cô phụ bốn ơn, đừng tích lũy cho nhiều để cho tâm tư bị tài lợi bít lấp.
Nếu không thì đời ta sẽ u trệ, và nhìn ta kẻ khác sẽ chê cười. Người xưa đã khích
lệ: “Kẻ kia đã là đấng trượng phu thì tại sao ta lại không?’’ Đừng nên có mặc
cảm tự ti mà chùn bước và chịu thua. Nếu ta không có thái độ của bậc trượng phu
thì thật uổng phí cho cuộc đời của một kẻ xuất gia, rốt cuộc một kiếp đi qua mà
không có ích lợi gì cho ai cả.
Tôi rất mong các
bạn phát tâm cho dũng mãnh, ôm hoài bão thật cao xa, khi hành xử thì mô phỏng
các bậc cao nhân, đừng đi theolề thói của những kẻ hư hèn. Ngay trong đời này,
bạn phải tự nắm lấy vận mệnh của bạn, đừng giao phóvận mệnh của mình cho ai
hết. Hãy học chấm dứt tà ý, an định tâm tư, đừng chạy theotrần cảnh. Tâm ta
vốn là tự tại, đối tượng đích thực của chân tâm là niết bàn, chỉ vì lâu ngày bế
tắc cho nên ta không thấy rõ được đó thôi.
Nắm quyền tự chủ
Xin các bạn hãy
đọc lại kỹ những lời tôi đang nói đây để thường ngày cùng nhau nhắc nhở. Phải
nắm lấy quyền tự chủ, ta đừng nên để cho tập khí kéo lôi. Đừng đợi đến lúc
nghiệp lực đến lôi kéo ta đi, vì lúc ấy ta sẽ không thể trốn tránh và chống cự
lại nó. Âm mà hòa thì thanh sẽ thuận, hình mà thẳng thì bóng sẽ ngay; nhân quảrõ ràng, ta không thể khônglo xa. Kinh dạy: nghiệp đã tạo ra thì sẽ còn đó, dù
trăm ngàn kiếp vẫn còn. Nếu ta không biết chuyển hóa thì đến khi nó đã chín
muồi ta phải nhận lãnh quả báo. Nên nhớ rằng khổ đau trong ba cõi là những hình
phạt có công dụngràng buộc và sát hại ta, vì vậy ta phải tu tập cho siêng
năng, nhất định đừng để tháng ngày trôi quaoan uổng.
Cùng đi với nhau
Các bạn ơi, chỉ
vì thấy quá rõ những tai ương và hoạn nạn do hướng đi lỗi lầmđưa tới, cho nên
tôi mới nói lên những lời khuyến khích hành trì này. Xin nguyện trăm kiếp ngàn
đời về sau, bất cứ ở đâu tôi cũng sẽ được cùng quý vị làm người bạn đồng hành
trên con đườnghành trìPhật pháp. Có bài Minh sau đây để cùng nhau nhắc
nhở:
Thân huyễn, nhà
mộng,
Hư hao bóng sắc
Quá khứ không cùng
Tương lai không
chắc
Hiện đây ẩn kia
Ra vào cực nhọc
Chưa khỏi ba vòng
Chừng nào chấm
dứt?
Tham luyếnthế
gian
Ấm, duyên là chất
Từ sinh tới chết
Có gì nắm bắt?
Chỉ vì vô minh
Nên bị mê hoặc
Hãy quý tháng
ngày
Vô thường bất trắc
Đời này luống qua
Đời sau bế tắc
Từ mê sang mê
Cũng vì sáu giặc
Qua lại sáu đường
Ba cõilăn lóc.
Sớm tìm minh sư
Gần bậc cao đức
Quán chiếuthân
tâm
Diệt trừgai góc
Thế gian hư huyễn
Trần laoáp bức
Quán chiếu các
pháp
Vượt lên cho được
Tâm cảnh đều quên
Chẳng còn thao
thức
Sáu căn an nhiên
Nằm ngồi tĩnh mặc
Tâm đã không sinh
Muôn pháp đều dứt!
(Làng Mai)
