HT. Thích Trí Quảng
Số
mệnh của con người hay con người có số mệnh hay không ;
đó là vấn đề được đề cập và tranh luận khá nhiều
trong triết học cũng như trong lãnh vựctôn giáo từ nghìn
xưa cho đến ngày nay .Theo
như cách hiểu thông thường , số mệnh là cái gì có sẵn
do thế lực vô hình hay do Thượng đế áp đặt mà con người
phải cúi đầu gánh chịu , không thể hiểu được và cũng
không thể thay đổi định mệnh ấy .Đối
với vấn đềđịnh mệnh hay số mệnh của con người , lý
giải của Phật giáo không giống như cách nghĩ nói trên ;
vì nếu định mệnh không thể thay đổi thì chắc chắnchúng
ta không thể nào tu hành , cải thiện cuộc sống của chúng
ta thăng hoa cho đến đỉnh cao là bậc toàn giác như Đức
Phật .Trên
thực tế , những điều không may xảy đến cho con người
ngoài ý muốn của họ , hoặc điều tốt đẹp mà người
được hưởng cũng không do họ tính toán được , thì theo
Phật giáo , định mệnh ấy vẫn thật có . Nhưng cái định
mệnh , số mệnh ấy không nằm trong bàn tay quyết định của
vị thần linh nào khác , mà nó tuỳ thuộc ở hành động và
ý tưởng của chính người ấy, thường được gọi là nghiệp
. Có lẽ khẳng định rằng số mệnh là hình bóng của nghiệp
, số mệnh tốt hay xấu tuỳ theo nghiệp tốt hay xấu . Chính
vì vậy, đạo Phật thường khuyên chúng ta tu để chuyển
nghiệp , tức thay đổi số mệnh .Thật
vậy, nếu hiểu số mệnh là cái tốt hoặc xấu vĩnh viễn
dành cho một người thì không ai có khả năng thay đổi . Nhưng
lý giải theo căn bản chuyển nghiệp , chúng ta có thể thay
đổi được số mệnh của chính mình . Nếu nghiệp nhẹ ,
chúng ta có thể thay đổi số mệnh ấy ngay trong đời này. Trường hợptúc nghiệp của chúng ta quá nặng, tất yếu
phải đời sau hay nhiều đời sau nữa mới đổi được .
ví dụ phải mang những dị tật bẩm sinh trong hiện đời
, dù có cố gắng mấy , hình tướng bất toàn ấy cũng không
thể thay đổi hoàn toàn , trở thànhbình thường trong hiện
đời .Đức
Phật dạy rằng nhìn số mệnh của chúng tatrong đời này
sẽ suy ra được nghiệp nhân đời trước của mình . Nếu
nghiệp nhân đời trước hay tiền nghiệptội lỗi đã tạo
, kết quả dẫn đến hiện nghiệp không tốt , chẳng hạn
như đời này phải gánh chịu số phận đói khát , nhục nhã
của người dân một nước bị nô lệ , lạc hậu hoặc phải
sanh vào gia đình thật nghèo khổ , không đủ cơm ăn áo mặc
sống lang thang …Ý
thức được khả năng chuyển nghiệp theo lời Phật dạy,
chúng ta có thể từng bước cải thiện cuộc sống thành tốt
đẹp . Từ nghèo khó, nhưng biết đầu tư kiến thức, công
sức vào công việc , cũng có thể đạt được cuộc sống
sung túc , từ ốm yếu bệnh hoạnbiết điều chỉnh thể
xác và tinh thần thành khỏe mạnh , từ không giỏi , nhưng
siêng năng học hành cũng có thể đỗ đạt , tăng trưởnghiểu biết , đạt đượcvị trí cao trong xã hội , hoặc
biết sửa đổi tánh tham lam hung dữ , lười biếng thành siêng
năng, hiền dịu , ngay thẳng thì chắc chắn sẽ được người
khác tin cậy , quý mến , hợp tác và gầy dựng được cuộc
sống giàu sang .Như
vậy , với tiền nghiệp hay số mệnh đã có , nhưng biết
thay đổi nếp suy nghĩ, lời nói, việc làm của chính chúng
tatrong đời này , chúng ta sẽ thay đổi được số mệnhtrở thànhtốt đẹp trong tương lai gần là hiện đời hoặc
xa hơn là đời sau , thậm chí có những nghiệp ác phải nhiều
kiếp mới cải thiện được hoàn toàn . Ý này được Đức
Phật dạy rằng muốn biết được tương lai đời sau như
thế nào thì hãy xem việc làmhiện tại của chúng ta .Trong
việc chuyển hoá nghiệp của tự thân mỗi người muốn được
tốt đẹp , dễ dàng , có thể nói sự trợ duyên của thầy
hiền bạn tốt đóng một vai trò quan trọng đáng kể .Đọc
lịch sửPhật giáo, chúng ta thấy có những người có phước
duyên được gặp Phật hay Thánh tăngkhai ngộ , họ liền
đắc quả dễ dàng . Thiết nghĩ trên bước đường tu hành
, chúng ta đều nhận chân được công ơntế độ của minh
sư và sự trợ lực của thiện hữu tri thức lớn lao như
thế nào . Nhờ nương theo thầy hiền bạn tốt , tâm chúng
tatrong sáng , có được nhận thức đúng để từng bước
chúng tasửa đổitư duy và việc làm thăng hoa trên con đườngthánh thiện . Trái lại , gặp ác duyên là thầy tà bạn ác
xúi dại , dẫn chúng tađi vàocon đườngtội lỗi , thì
số phận chúng ta càng tệ hại thêm nữa .Theo
Phật giáo trong sáu nẻo luân hồi có hai thế giớivật chất
mà chúng ta thấy được là thế giới của loài người và
súc sanh . Bốn thế giớitinh thần , chúng ta không thể thấy
gồm hai thế giới cực ác là địa ngục và ngạ quỷ , và
hai thế giới thiện là chư thiên và chư thần (A tu la) .Khi
tâm hồn lắng yên hay bằng trực giác, chúng ta có thể cảm
nhận được lực tác động vô hình của bốn loại hình thế
giới : chư thiên , chư thần , địa ngục và ngạ qủy vào
sinh hoạt của hai thế giớihữu hình là loài ngươiø và
súc sanh .Thực
tế cho thấy những người tự tử được cứu sống , thường
nói rằng họ cảm nhận sự thúc đẩy vô hình một cách mãnh
liệt , xúi giục họ tự động chui vô gầm xe hay nhảy xuống
sông . Họ đã lao vào cái chết một cách vô ý thức và tuân
theoáp lực vô hình , không cưỡng lại được . Có thể hiểu
đó là thế lực ác của hai thế giới vô hình đã tác động
họ . Hoặc trong đời , ít nhấtmột lầnchúng ta đã từng
thoát chết trong đường tơ kẽ tóc cũng có cảm giác như
được chư thiên , chư thần che chở . Vì vậy , trong thời
kinh hằng ngày , chúng ta cũng tụng bài mời thỉnh Trời ,
A tu la , Dược xoa đến nghe kinh và kết làm quyến thuộc với
chúng ta để cùng nhau xây dựng một xã hội , tốt đẹp,
an vui , hài hoà .Trong
mối tương quan tương duyên mật thiết của các loài trong
sáu nẻo luân hồi theo Phật dạy , tất yếu các loài chịu
sự chi phối của nhau theo vòng quay của nhân duyên mà có nhiều
sự việc không thể thấy bằng mắt thường , nhưng không
phải là không có . Chỉ có tuệ giácvô thượng của Đức
Phật mới thấu suốt ngọn ngành của nhân duyên , nhân quả
và tuỳ theo đó ứng xử mới đạt kết quả đúng đắn ,
lợi lạc cho tự thân và mọi loài trong pháp giới một cách
trọn vẹn .Tóm
lại , chúng ta nối gót theo Phật , ý thức sâu sắc về sự
chuyển đổi cách nghĩ , cách sống theo chiều hướng thánh
thiện , tất yếu sẽ mang lại an vui lợi lạc cho chính chúng
ta và người thân hay đoàn thể , xã hội trong hiện đời
và trong tương lai .Trên
bước đường tu , ngoài việc nỗ lực tự tịnh hoá thân
tâm , làm việc thiện, chúng ta cũng cầu thầy hiền bạn tốt
trợ lực , chỉ dạy cho ta tiến thân theo hiền thánh . Bên
cạnh sự hỗ trợ của minh sư và thiện hữu trong sinh hoạtthực tế , đối với thế lực vô hình , chúng ta hướng tâm
cầu nguyện chư Phật , Bồ tát , hiền thánh , chư thiên ,
chư thần đồng thờigia bị cho chúng tasáng suốt , thanh
tịnh , tăng trưởnglòng từ đối với muôn loài ; vì đó
là những điều kiệncần thiết để thăng hoa trên lộ trình
giác ngộ , giải thoát .Kết
hợp được hai phần tự lực và tha lực trong nếp sốngtu
hành , chúng ta sẽ thành tựu được công đức lành , có được
thân tướngtrang nghiêm , làm được việc lợi ích cho người
, được người quý mến . Đó là hình ảnh cao quý của hàng
đệ tử Phật trong hiện đời và muôn kiếp về sau .
(Nguyệt
san Giác Ngộ số 48)
