Thích Nhất Hạnh
Đây là những điều tôi đã được nghe :
Hồi ấy, có những vị thượng tọakhất sĩ cùng cư trú tại vườn Lộc Uyển ở
Isipatana thành Vārānasi. Đức Thế tôn vừa mới nhập diệt không lâu.
Lúc bấy giờ khất sĩ Chanda (Chiên Đà), vào buổi sáng khoác y, mang bát đi vào thành phố Vārānasī để khất thực.
Khất thực và thọ trai xong, thầy Chanda cất y bát, rửa chân, cầm theo
chiếc chìa khoá cửa, đi từ cụm rừng này đến cụm rừng kia, từ tịnh thất này đến tịnh thất kia, từ con đườngthiền hành này tới con đườngthiền hành khác. Đến đâu khất sĩ Chanda cũng thưa với các vị thượng tọa khất sĩ :
– Xin quý thượng tọa dạy cho con, thuyết pháp cho con, để con có thể hiểu được Pháp, thấy được Pháp và như thế có thể thật sự hiểu được Pháp và quán chiếu Pháp đúng pháp.
Lúc bấy giờ các vị thượng tọakhất sĩ nói với thầy Chanda :
– Sắc là vô thường, thọ, tưởng, hành và thức cũng là vô thường. Tất cả các hành đều vô thường, tất cả các pháp đều vô ngã, và niết bàn là sự
yên ổn lắng dịu.
Thầy Chanda bạch với các vị thượng tọakhất sĩ :
– Con cũng đã biết sắc là vô thường, thọ, tưởng, hành và thức cũng vô
thường. Con biết tất cả các hành đều vô thường, tất cả các pháp đều vô ngã, và niết bàn là sự an ổn lắng dịu. Nhưng con không vui khi nghe nói rằng tất cả các hành đều không, không thể nắm bắt được, và chỉ khi nào ái dụcchấm dứt thì mới có niết bàn.
« Nếu như thế thì có một cái ngã (một cái chủ thể) nào có thể biết [sự thật] một cách chân thực, có thể thấy [sự thật] một cách chân thực để ta có thể nói rằng “thấy được Pháp”? »
Thầy Chanda lặp lại câu ấy hai rồi ba lần. Rồi thầy tự hỏi : « Ai trong số các vị thượng tọa này có dạy cho mình để mình có thể hiểu được Pháp và thấy được Pháp? »
Thế rồi thầy Chanda lại nghĩ : « Tôn giả Ānanda hiện đang cư trú tại vườn Ghosita trong vùng Kosambi. Tôn giả là người đã từng được gần gũi và làm thị giả cho đức Thế tôn, đã từng được Bụt khen ngợi và được tất cả các bậc tu phạm hạnh biết đến. Tôn giả ấy chắc chắn sẽ có khả năng thuyết pháp cho ta, để ta có thể biết được Pháp và thấy được Pháp. »
Thầy Chanda nghỉ ngơi qua đêm. Sáng hôm sau, khoác y và mang bát, thầy đi vào thành phố Vārānasī để khất thực.
Khất thực và thọ trai xong thầy xếp dẹp chiếc giường nằm của thầy lại. Xếp dẹp xong, thầy khoác y cầm bát lên đường đi về Kosambi. Đi nhiều chặng, thầy tới nơi. Rồi thầy đặt y bát xuống, đi rửa chân và đi tới chỗ tôn giả Ānanda cư trú. Sau khi chào hỏi tôn giả, thầy ngồi xuống
một bên tôn giả.
Lúc bấy giờ, thầy Chanda hỏi tôn giả Ānanda :
– Thưa tôn giả, hồi ấy nhiều vị thượng tọakhất sĩ đang cư trú tại vườn Lộc Uyển ở Isipatana thuộc thành phố Vārānasī. Buổi sáng ấy con mang y cầm bát đi vào thành Vārānasī để khất thực. Khất thực và thọ thực
xong, con cất y bát, rửa chân, cầm theo chiếc chìa khóa, đi từ cụm rừng
này đến cụm rừng kia, từ tịnh thất này đến tịnh thất kia, từ con đườngthiền hành này tới con đườngthiền hành khác. Đến đâu gặp các vị thượng
tọakhất sĩ, con cũng đều xin quý vị dạy dỗ trao truyền cho con, thuyết
pháp cho con, để con có thể biết Pháp và thấy Pháp.
« Lúc bấy giờ các vị thượng tọakhất sĩthuyết pháp cho con, dạy con rằng :
– Sắc là vô thường, thọ, tưởng, hành và thức cũng vô thường. Tất cả các hành đều vô thường. Tất cả các pháp đều vô ngã, và niết bàn là sự yên ổn lắng dịu.
« Khi ấy con có thưa với các vị thượng tọakhất sĩ :
– Con đã biết sắc là vô thường, thọ, tưởng, hành và thức cũng vô thường. Tất cả các hành đều vô thường. Tất cả các pháp đều vô ngã, và niết bàn là sự an ổn lắng dịu. Nhưng con không được vui khi nghe nói rằng tất cả các hành đều rỗng không, không thể nắm bắt được, và chỉ khi nào ái dụcchấm dứt thì mới có niết bàn.
« Nếu như thế thì trong đó có một cái ngã (chủ thể) nào có thể biết được [sự thật] một cách chân thực, thấy được [sự thật] một cách chân thực, để ta có thể nói rằng “thấy được Pháp”?
« Lúc ấy con mới tự hỏi rằng trong số các vị khất sĩthượng tọa, ai là người có khả năng vì ta mà thuyết pháp khiến cho ta biết được Pháp và
thấy được Pháp?
« Rồi con nghĩ : “ Tôn giả Ānanda hiện giờ đang ở tại vườn Ghosita trong vùng Kosambi. Tôn giả là người đã từng được gần gũi và làm thị giả
cho đức Thế tôn, đã từng được Bụt khen ngợi và đã được tất cả các bậc tu phạm hạnh biết đến. Tôn giả ấy chắc chắn sẽ có khả năng thuyết pháp cho ta, để ta có thể biết được Pháp và thấy được Pháp.”
« Lành thay, tôn giả Ānanda! Xin tôn giả bây giờ đây thuyết pháp cho con, khiến cho con biết được Pháp và thấy được Pháp. »
Lúc bấy giờ tôn giả Ānanda nói với thầy Chanda :
– Hay thay, Chanda! Tôi rất vui. Tôi mừng cho thầy vì thầy có khả năng đứng trước người tu phạm hạnh mà không che dấu [những gì trong tâm mình] để mong phá trừ những gai gốc hư ngụy [trong tâm mình].
« Thầy Chanda! Những kẻ phàm phusi mê không có khả năng hiểu được sắc là vô thường, thọ, tưởng, hành và thức là vô thường, không biết rằng
tất cả các hành đều vô thường, tất cả các pháp đều vô ngã và niết bàn là sự an ổn lắng dịu. Giờ này đây khi thầy đã có khả năng tiếp nhậngiáo
phápthâm diệu thì hãy lắng nghe, tôi sẽ vì thầy mà nói. »
Lúc bấy giờ, thầy Chanda nghĩ : « Ta có được niềm vui, có được tâm trạng mầu nhiệmhết sức này, bởi vì ta biết giờ đây ta có được khả năng tiếp nhậngiáo phápthâm diệu. »
Lúc ấy, tôn giả Ānanda nói với thầy Chanda :
– Tôi đã được đích thân nghe Bụt dạy cho tôn giả Mahakatyayana (Ca Chiên Diên) như sau :
– Người đời thường bị vướng vào hai cái thấy cực đoan : đó là cái thấy có và cái thấy không. Người đời vì bị kẹt vào trong các cảnh giới [của nhận thức] cho nên tâm họ bị ràng buộc. Nếu khôngtiếp nhận, không nắm bắt, không đứng ở [trong cái kẹt] ấy, không kế độ chấp vào một cái ngã, thì người ta sẽ thấy rằng khi [điều kiện có đủ để] sinh thì cái khổ sinh, khi [điều kiện hết để cái khổ] diệt thì cái khổ diệt (trong đó không cần một cái ngã, và trong đó những ý niệm có và không không thể áp đặt vào được). Này Kaccāyana,
[khi một người thấy được như thế thì] người ấy không còn hồ nghigì nữa, không bị phiền não nào [sai sử] nữa, và cái thấy ấy không do ai trao truyền mà chỉ mình tự biết. Cái thấy ấy gọi là chánh kiến mà Như lai đã nói đến.
« Tại sao như thế, Katyayana? Tại vì khi một người quán chiếu sự tập khởi của thế giới một cách đúng phép, thì người ấy không làm phát khởiý
niệm không, và khi người ấy quán chiếu sự hoại diệt của thế giới một cách đúng phép thì người ấy cũng không làm phát khởiý niệm có. Này Katyayana, Như lailoại bỏ cả hai ý niệmcực đoan ấy và thuyết pháp về trung đạo. Nghĩa là cái này có vì cái kia có, cái này sinh vì cái kia sinh, vì vô minh nên có hành, v.v… cho đến sinh, lão tử, ưu, bi, não. Đó là sự tập khởi của đau thương. Nghĩa là cái này không vì cái kia không, cái này diệt vì cái kia diệt, vì vô minh diệt nên hành diệt, v.v… cho đến sinh, lão, bệnh, tử, ưu, bi, não, v.v… Đó là sự chấm dứt của đau thương. »
Trong lúc tôn giả Ānanda thuyết pháp, khất sĩ Chanda đạt tới tình trạngviễn trần ly cấu, đắc được pháp nhãnthanh tịnh. Bấy giờ, khất sĩ Chanda thấy Pháp, đắc Pháp, biết Pháp, làm cho Pháp hưng khởi, vượt thoát được mọi hồ nghi. Cái thấy ấy của thầy không do kẻ khác trao truyền lại. Trong giáo pháp của vị đại sĩ, thầy đạt đượctrạng tháivô sở uý. Thầy cung kínhchắp tay thưa với tôn giả Ānanda :
– Quả thật như thế, tôn giả đúng là một vị tu hànhphạm hạnh, một vị thiện tri thức, một vị giáo thọ có khả năng dạy bảo, giáo giới và thuyết
pháp [rất hay].
« Bây giờ đây, từ tôn giả Ānanda, ta đã được nghe một giáo pháp như thế, và ta đã thấy được rằng tất cả các pháp đều trống không, đều có tính cách an lắng, không thể nào nắm bắt được, và chỉ khi nào hết ái, lìa dục thì mới có được cái tuyệt đối an lắng là niết bàn. Tâm ta an lạc, an trú ngay trong giải thoát, không còn thối thất nữa, không còn thấy cái ngã nữa mà chỉ thấy chánh pháp. »
Bấy giờ tôn giả Ānanda nói với thầy Chanda :
– Giờ đây thầy đã đạt tới được cái lợi íchlành mạnh to lớn, đã có được con mắt tuệ thánh thiện trong giáo phápthậm thâm của Bụt.
Rồi cả hai vị đại sĩ cùng vui mừng cho nhau, cả hai cùng đứng dậy, mỗi người trở về trú xứ của mình.
(Làng Mai)
Tạp A hàm, kinh 262
