Hạnh Chơn
Nếu ai đã một lần đến các nước theo truyền thốngPhật giáo nam truyền, hẳn sẽ nhìn thấy hình ảnh các vị sư với chiếc y màu vàng đang đi khất thực vào buổi sáng sớm. Sẽ có bạn tự hỏi (nhất là những bạn
không hiểu về Phật giáo nam truyền) tại sao họ lại đi khất thực và khất
thực là gì mà ở xứ mình hiếm thấy?
Phải chăng đó là hình thức ‘xin ăn’ như những ‘cái bang’ đang
tích cựcthi hành khắp nơi ở Việt nam? Nếu để ý kỹ hơn, có thể bạn sẽ nói rằng dường như có cái gì đó khác hơn vì những vị sư nhận phẩm vật trong sự tôn kính của người cúng dường. Nó hoàn toàn khác với hình ảnhtranh đua của những ‘cái bang’ khi được tài vật. Thế thì, điều gì làm nên sự khác biệt ấy và ý nghĩa của khất thực là gì?
Khất thực là một thuật ngữPhật học mà nếu ta dịch nghĩa sẽ dễ bị hiểu lầm như là ‘xin ăn’ bình thường. Khất thực là một sinh hoạt thường nhật của tăng đoàn thời đức Phật. Đó là một cách hành trì, một hạnh nguyện của các vị xuất gia theo Phật giáo nam truyền (nguyên thủy). Khất
thực là phương cách có thể đem lại nhiều lợi lạcthiết thực cho vị khất
sĩ cũng như Phật tửcúng dường; là cách truyền bá và duy trìPhật pháphiệu quả thông qua hình ảnhtăng đoànhành khất. Tuy nhiên, những giá trịlợi lạc ấy chỉ có thể đạt được khi pháp này được hành trì đúng mục đích.
Một nữ Phật tử người Việt đang thành tâm chú niệm trước khi cúng dường (Một Buổi Sớm Mai tại Luang Prabang, Lao)
Quay vềquá khứ cách nay hơn 25 thế kỷ, nơi xứ Ấn độlinh thiêng và đầy màu sắc tôn giáo, người ta nhận thấy có một tăng đoànhành khất đo đức Phật Thích Ca Mâu Nilãnh đạo. Hình ảnh đoàn hành khất thật trang nghiêm và thanh tịnh đã gây xúc động không biết bao nhiêu con tim và tạo
nên tình cảm kính quý vô vàn trong lòng xã hội từ vua chúa cho đếnthứ dân. Hình ảnh ấy biểu trưng cho sự giải thoát của những bậc đã giải thoát mà đức Phật là vị khai sáng. Họ đã giải thoát khỏi sự ràng buộc bởi vật chất và tình cảm thế gian và sống một đời sống tâm linhthanh thoát ngay trong cuộc đời lắm sự trói buộc này. Có lẽ, không ai nghĩ rằng đức Phậtkhất thực vì cái ăn bởi vì ai cũng biết rằng Ngài xuất thân từ địa vịthái tử của một nước giàu có. Vậy thì, mục đíchthực hànhhạnh nguyện này, theo lời Phật đáp lạiyêu cầu của vua cha, là theo truyền thống của chư Phật. Là vị Phật, Ngài cũng phải kế thừatruyền thống ấy và cũng để làm tấm gương mô phạm hướng dẫn tăng đoànđệ tử cũng
như giáo hóachúng sanh.
Thoạt nhìn qua hình ảnhtăng đoànkhất thực, nhiều người cho rằng đây
là hành động tiêu cực vì chỉ đi nhận phẩm vật của người khác như cách nhìn của người phương Tây. Tuy nhiên, khi phân tích sâu vào bản chất của
pháp hành trì thì chúng ta sẽ thấy được những giá trị rất có ý nghĩa của nó. Sẽ không phải là hành trì hạnh khất thực nếu như vị hành khất chỉ đi để nhận phẩm vật với tâm mong muốn mà không vì mục đíchtu tập. Chỉ đi để mong nhận phẩm vật thì ý nghĩa của nó không khác mấy so với việc làm của những ‘cái bang’. Với tâm mong cầu thì chắc chắn vị ấy có tâm thích và không thích, những mầm móng của tâm tham và sân. Cho nên, đó không phải là pháp hành trì của vị khất sĩ. Ngược lại, vị khất sĩ đầu
‘đội trời’ chân ‘đạp đất’ là biểu trưng cho sự thực hành hạnh xả bỏ bản
ngã và thể hiện tấm lòng từ bi hướng đến với mọi người. Không phân biệt
sang hèn, phẩm vật ngon dỡ, nhiều ít thì làm gì có tâm tham và sân khởi
lên khi nhận phẩm vật. Sự thanh tịnh của tâm sẽ chế tác nên năng lượngcông đức và phước báo để có thể nuôi lớn tâm vị hành khất và mặt khác hồi hướng cho các Phật tửcúng dường. Có thể nói đây là một nghệ thuật sống, một phương phápthực tập mà đức Phật đã thực hành khi còn tại thế,
và giờ đây truyền thống ấy vẫn còn giữ ở một số nơi. Hình ảnh những vị khất sĩ bước đi những bước khoan thai, thảnh thơi trong chánh niệm, bước
đi theo thứ tự từng nhà một mà không phân biệt giàu nghèo là biểu trưng
của lòng bình đẳng và sự an lạc.
Ở Việt nam, hình ảnhchư tăngkhất thực cũng rất phổ biến trong cộng đồng người theo Phật giáo nam truyền ở các tỉnh tây nam bộ, Sài Gòn và một số tỉnh khác. Tuy nhiên, do có hiện tượng thật giả lẫn lộn nên Giáo hội đã có biện pháp tạm ngưng sinh hoạtkhất thực ở Sài Gòn và một số tỉnh khác. Việc tạm ngưng là để tìm ragiải pháp và quy địnhcụ thể cho việc hành trìhạnh nguyệnthiêng liêng này nhưng cho đến nay vẫn chưa thấy sự phục hoạttrở lại.
Đã có nhiều vị giảng sưPhật giáo có uy tín, vì nhìn thấy được giá trịlợi lạc của hạnh khất thực, thấy được giá trịthiết thực của nhiệm vụhoằng pháp qua hình ảnhtăng đoànkhất thực, đã mạnh dạn đề nghị Giáo
hội nên cho phépchư tăngkhất thực với những quy địnhcụ thể. Những vị
ấy đã gợi ý là nên cấp thẻ cho những vị phát nguyệnhành trì hạnh khất thực và quy địnhthời giannhất định, cũng như là phải khất thực thành từng đoàn. Như thế, những vị sư giả sẽ dễ bị phát hiện và việc khất thực
không làm ảnh hưởng xấu đến Phật giáo. Thiết nghĩ, những đề xuất trên có tính khả thi và mong rằng Giáo hội sẽ sớm ban hành hướng dẫn cụ thể cho những hành giảtu tập theo truyền thống này. Có lẽ, đây cũng là mong
mỏi chung của những người con Phật mong muốn nhìn thấy hình ảnhtruyền thống có ý nghĩa của Phật giáo được duy trì.
Trong khi chờ đợi, thiết nghĩ, những vị sư bên tăng đoàn nam truyền và những vị phát nguyệnhành trìhạnh nguyện này nên có những đề xuất và
có chương trìnhcụ thể để trình Giáo hội xin phép được tiếp tụchành trì. Như vậy, việc phục hoạt sẽ sớm trở thànhhiện thực hơn là chúng ta cứ trông chờ từ Giáo hội trong khi Giáo hội có rất nhiều việc phảigiải quyết. Điều đó cũng thể hiệný chí của những hành giảPhật giáo không khuất phục trước những khó khăn để vượt qua những thách thức mà Phật giáo đối mặt cũng như góp phần phổ biếnPhật giáo trong nhân gian. Đó là
cách hành xử tích cực hơn nhiều so với sự thất thủ, lùi bước an toàn mỗi khi có những khó khăn hay thử thách xảy đến.
Trên tinh thầnhoằng pháp về văn hóatâm linh, hình ảnhtăng đoànkhất thực hôm nay sẽ tạo nên bức tranhsinh động về một hình ảnhtăng đoàn thời đức Phật, tạo nên một nét văn hóaPhật giáotruyền thống. Song
song với các hình thức tổ chức lễ hộiPhật giáo, nên chăng chúng ta cũng tổ chức ít nhất mỗi năm 2 lần khất thực tập thể như tăng đoàn thời đức Phật vào tuần lễPhật đản và mùa Vu lan. Sẽ thật có ý nghĩa về giá trịvăn hóa nếu Phật giáo Việt namthực hiện được điều này trong thời gian sắp tới.
Xem thêm:
