Tác giả: Đức Đạt Lai Lạt Ma
Anh dịch: Alexander Berzin
Chuyển ngữ: Tuệ Uyển – 20/07/2011
Mục tiêu của đời sống là phấn đấu cho hạnh
phúc
Chúng ta ở đây; chúng tahiện hữu và chúng ta
có quyền để tồn tại. Ngay cả những thứ
không phải hữu tìnhchúng sinh như bông hoa cũng có quyền để tồn tại. Nếu một năng lựctiêu cực được sử dụng để
chống lại chúng, thế thì, trên một trình độ hóa học, bông hoa tự chuẩn bị để
sống còn. Nhưng [hơn thế nữa], chúng ta
những con người kể cả bao gồm những côn trùng, thậm chí những con ký sinh trùng
amip, những động sinh vật nhỏ nhất cũng được xem là những chúng sinh. [Và như
những chúng sinh, chúng ta có nhiều những cơ cấu kỷ xảo hơn để giúp chúng tatồn tại.]
Mọi thứ có thể chuyển
động dưới ý chí hay khát vọng của chúng, đấy là một phương kế của “chúng
sinh”, theo những đàm luận mà tôi có với những nhà khoa học. “Chúng sinh” không nhất thiết có
nghĩa là biểu hiện ý thức hay là con người trên một trình độý thức. Một cách thực sự thật khó khăn để định nghĩa
”ý thức” hay ”sự nhận biết” có nghĩa là gì. Thông thường nó có nghĩa là một khía cạnh rõ
ràng nhất của tâm thức, nhưng rồi thì, có phải không có ý thức khi chúng ta
ngất xỉu hay bất tỉnh? Côn trùng có
không? Có lẽ tốt hơn là nói với
“khả năng nhận thức” hơn là với ý thức.
Trong bất cứ trường hợp
nào đi nữa, điểm chính mà chúng ta đang liên hệ ở đây [bởi năng lựcnhận thức]
là khả năng để trải nghiệm những cảm giác: đớn đau, vui sướng, hay cảm giáctrung tính. Một cách thực sự, vui sướng
và đớn đau [và hạnh phúc hay khổ sở] là những thứ mà chúng ta cần thể nghiệm trong mức độ sâu xa hơn. Thí dụ, mọi chúng sinh có quyền để tồn tại
và, cho tồn tại, điều này có nghĩa là có một khát vọng cho hạnh phúc và hay
thoải mái: đó là tại sao chúng sinhcố
gắng để tồn tại. Vì vậy, sự tồn tại của
chúng ta là căn cứ trên hy vọng – hy vọng cho điều gì đấy tốt đẹp: hạnh
phúc. Do bởi thế, tôi luôn luôn kết luận
rằng mục tiêu của đời sống là hạnh phúc. Với hy vọng và một cảm giáchạnh phúc, thân thểchúng tacảm thấyan
lạc. Vậy nên hy vọng và hạnh phúc là những
nhân tố tích cực cho sức khỏe của chúng ta. Sức khỏetùy thuộc trên tình trạnghạnh phúc của tâm thức.
Sân hậntrái lại căn cứ
trên cảm giác không an toàn và đem sợ hãi cho chúng ta. Khi chúng ta chạm trán điều gì đấy tốt đẹp,
chúng tacảm thấyan toàn. Khi điều gì
đấy de dọa chúng ta, chúng tacảm thấybất an và rồi chúng ta trở nên giận
dữ. Giận dữ là một bộ phận của tâm thứctùy thuộc từ những gì tổn hại sự sống còn của chúng ta. Nhưng giận dữ [tự nó làm chúng tacảm thấy tệ
hại và vì thế một cách căn bản, nó] là bất lợi cho sức khỏe của chúng ta.
Gắn bó là một yếu tố hữu
ích cho sự sống còn. Do vậy, ngay cả cây
cỏ, không có bất cứ yếu tốý thức nào, vẫn có một khía cạnh hóa học nào đấy để
nó tự bảo vệ và giúp cho sự tăng trưởng của nó. Thân thểchúng ta, trên trình độvật lý là giống như thế. Nhưng, như những con người, thân thểchúng ta
cũng có một yếu tốtích cực trên mức độ cảm xúc đem đến cho chúng ta để có sự
gắn bó với những người khác hay quyến
luyến đến sự hạnh phúc của chúng ta. [Sân hận, trái lại, với] yếu tố của nó là làm
tổn hại, đẩy chúng ta khỏi mọi thứ [kể cả hạnh phúc]. Trên mức độ vật lý, niềm sung sướng [mà
hạnh phúcmang đến] là tốt cho thân thể; trong khi sân hận [và nổi khổ đau nó
tạo nên] là tổn hại. Do vậy, [từ nhận
thứctheo đuổi cho sự sống còn,] mục tiêu của sinh tồn là để có một đời sống
hạnh phúc.
Đây là trình độcăn bản
của con người mà tôi đang nói đến; tôi không nói về tôn giáo, trình độ thứ
hai. Trong trình độ thứ hai, dĩ nhiên,
có những sự giải thích khác về mục tiêu của đời sống. Khía cạnh thứ đến thật sự khá phức tạp; do
vậy, tốt hơn là chỉ nói trên mục tiêucăn bản của con người.
Hạnh phúc là gì?
Vì mục tiêu và sự theo
đuổi của sự sống là hạnh phúc, vậy thìhạnh phúc là gì? Đôi khi sự khổ đau thân thể có thể ngay cả
mang đến một cảm giáctoại nguyệnsâu xa hơn [như đối với một vận động viên sau
một buổi luyện tập rả rời]. Do thế,
“hạnh phúc có nghĩa một cách chính yếu là cảm giáctoại nguyện. Đối tượng của đời sống hay mục tiêu của đời
sống, thế thì là sự toại nguyện.
Hạnh phúc, buồn rầu hay
khổ đau – đối với những thứ này, có hai trình độ: một trình độcảm giác và một
trình độtinh thần. Trình độcảm giác là
thông thường với những động vật có vú nhỏ bé, ngay cả những côn trùng – một con
ruồi. Trong thời tiết lạnh, khi mặt trời
ló dạng, một con ruồi biểu lộ là một côn trùng hạnh phúc: nó bay chung quanh
một cách thích thú. Trong một phòng lạnh
lẽo, nó chậm lại: nó biểu lộ dấu hiệu buồn rầu. Nhưng, nếu có một não bộ phức tạp hơn, thế thì ngay cả có một cảm giác
mạnh mẽ hơn của khoái cảm. [Thêm nữa,
mặc dù], não bộ phức tạp của chúng ta là lớn nhất và do vậy, chúng ta cũng có
sự thông minh.
những người bạn tốt, tiền lương, và danh dự. Nhưng rồi thì, chúng ta chú ý rằng ngay cả một số nhà triệu phú, thí dụ
thế – họ cảm thấy rằng họ làm một bộ phận quan trọng của xã hội, nhưng thường
thì đây là những người rất bất hạnh. Trong một vài trường hợp tôi đã gặp những
người rất giàu có và ảnh hưởng đã biểu lộ một cảm giác rất phiền não, rằng sâu
bên trong, họ có một xúc cảm đơn côi, căng thẳng và lo âu. Do vậy, trên trình độtinh thần, họ đang đau
khổ.
Chúng ta có óc thông minhkỳ diệu, vì thế trình độtinh thần của kinh nghiệmchúng ta là vượt trội hơn
trình độvật chất. Nổi đau vật lý có thể
làm giảm còn tối thiểu hay khuất phục nó. Như một thí dụ nhỏ, một lúc nào
đó trước đây tôi có một chứng bệnh ngặt nghèo. Rất đau đớn trong ruột. Vào lúc ấy tôi ở Bihar, một tiểu bang nghèo nhất
Ấn Độ và khi tôi đã đi ngang qua Đạo TràngGiác Ngộ và Na Lan Đà. Ở đấy, tôi thấy nhiêu trẻ em rất nghèo. Chúng thu nhặt phân bò. Chúng không có những điều kiện học vấn và tôi
cảm thấy rất buồn. Rồi thì, gần Patna,
thủ phủ của tiểu bang, tôi đã vô cùngđau đớn và đổ mồ hôi. Tôi đã chú ý một người già bệnh hoạn, một
người đàn ông bệnh, quấn một tấm vải trắng, vô cùngdơ bẩn. Không ai lo lắng cho người ấy; thật rất
buồn. Đêm hôm ấy trong khách sạn của tôi, cơn đau thân
thểvô cùngnghiêm trọng, nhưng tâm ý tôi đang nghĩ về những đứa trẻ kia và ông
già đó. Sự quan tâm ấy làm giảm thiểu
rất nhiều cơn đau đớn của thân thể tôi.
Lấy một thí dụ về những
ai rèn luyện cho Thế Vận Hội. Người ta
thực hiện việc rèn luyện rất mãnh liệt, và bất kể đau đớn và lao nhọc như thế
nào họ trải qua, trên trình độtinh thần họ có hạnh phúc. Do thế, trình độtinh thần là quan trọng hơn
trình độvật chất. Vì vậy, điều thật sự
quan trọng trong đời sống là hạnh phúc và toại nguyện.
Nguyên Nhân của Hạnh Phúc
Bây giờ, nguyên nhân của
hạnh phúc là gì? Tôi nghĩ rằng vì yếu tốthân thể này tiến triểntốt đẹp với một tâm thức tĩnh lặng, không với một tâm tư
phiền não, do vậy một tâm thức tĩnh lặng là rất quan trọng. Bất chấp tình trạng thân thểchúng ta, sự
tĩnh lặng tinh thần là quan trọng nhất. Vậy thì làm thế nào chúng ta đem đến một sự tĩnh lặng tâm hồn?
Bây giờ, để loại trừ tất
cả những vấn nạn, điều ấy sẽ không thực tế; và làm tâm thức mờ tối và quên lãng
về những vấn nạn của chúng ta, điều đó cũng không thể được. Chúng ta phải nhìn một cách rõ ràng vào những
vấn đề của chúng ta và đối diện với chúng, nhưng cùng lúc ấy hãy giữ một tâm tư
tịch tĩnh vì thế chúng ta sẽ có một thái độ thực tiển và chúng ta có thể đối xử
với chúng một cách tốt đẹp, đối phó với chúng một cách thiện xảo.
Như đối với những ai
dùng thuốc giảm đau – à, tôi không có kinh nghiệm ấy. Tôi không biết nếu vào lúc người ta dùng
thuốc giảm đau, sự thông minh của họ sẽ sắc bén hay mờ tối; tôi phải hỏi. Thí dụ, vào năm 1959, Mussoorie[1]
hay có lẽ là ai khác đấy đã bị quấy rầy và băn khoăn rất nhiều: giấc ngủ bị làm
phiền toái. Bác sĩgiải thích rằng có
những loại thuốc nào đấy mà họ có thể dùng, nhưng điều này có thể làm cho đầu
óc mờ tối đi một ít. Tôi đã nghĩ lúc ấy
rằng như vậy là không tốt. Về một mặt,
nếu ảnh hưởng là mờ tối, điều này không tốt. Tôi muốn liên hệ đến một cách khác. Tôi muốn có một chức năngthông tuệ và chú ý và cảnh giáchoàn toàn,
nhưng không bị quấy rầy. Một sự tịch tĩnhtinh thần không bị quấy rầy là tốt
nhất.
Cho điều này, tác dụngtừ bi của con người thật là quan trọng: tâm thức càng từ bi, chức năng của não
bộ càng tốt hơn. Nếu tâm thứcchúng tagia tăngsợ hãi và sân hận, rồi thì khi điều ấy xảy ra, chức năng của não bộ sẽ
tệ hại hơn. Trong một trường hợp tôi gặp
một nhà khoa học đã hơn tám mươi tuổi. Ông tặng tôi một quyển sách của ông ta. Tôi nghĩ nó được gọi là Chúng Ta
là những Tù Nhân của Sân Hận, điều gì giống như thế. Trong khi đàm luận về kinh nghiệm của ông,
ông nói rằng khi chúng ta phát sinh sân hận với một đối tượng, đối tượng hiện
hữu rất tiêu cực. Nhưng chín mươi phần
trăm sự tiêu cực ấy là trong sự phóng chiếu tinh thần của chúng ta. Đây là từ kinh nghiệm của chính ông.
Đạo Phật cũng nói giống
như vậy. Khi cảm xúctiêu cực phát
triển, chúng ta không thể thấy thực tại. Khi chúng ta cần thực hiện một quyết định và tâm thức bị khống chế bởi
sân hận; rồi thì đấy là những dịp để chúng ta đưa ra những quyết địnhsai
lầm. Không ai muốn thực hiện một quyết
địnhsai lầm, nhưng tại thời điểm ấy, bộ phận thông minh và não bộ của chúng tathực hiệnchức năng để phân biệt đúng và sai và làm một quyết địnhtuyệt diệu
nhất, lúc ấy nó hoạt động một cách nghèo nàn. Ngay cả những lĩnh đạo lớn cũng kinh nghiệm như vậy.
Do thế, từ bi và tình
cảm giúp não bộ thực hiệnchức năng một cách trôi chảy hơn. Thứ đến, từ bi cho chúng tasức mạnh nội tại;
cho chúng ta sự tự tin và điều ấy làm giàm thiểu sợ hãi, là điều, lại làm cho
tâm thứcchúng ta tĩnh lặng. Do vậy, từ
bi có hai chức năng: nó làm cho não bộ chúng tathể hiệnchức năngtốt hơn va
nó đem đến sức mạnh nội tại. Rồi thì
những điều này là nguyên nhân cho hạnh phúc. Tôi cảm thấy nó là như thế.
Dĩ nhiên, những khả năng
khác cũng tốt cho hạnh phúc. Mọi người
thích tiền bạc, thí dụ thế. Nếu chúng ta
có tiền, rồi thì chúng ta có thể thụ hưởng những năng lựctốt đẹp. Thông thường, chúng ta xem đây là những thứ
quan trọng hàng đầu, nhưng tôi nghĩ không phải thế. Sự thoãi mái vật chất có thể đến qua nổ lực
vật lý, nhưng sự thư tháitinh thần phải đến qua nổ lực tinh thần. Nếu chúng ta đi đến một cửa hàng và đưa tiền
cho người bán hàng rồi nói rằng chúng tôi muốn mua sự bình an của tâm hồn,
người ta sẽ nói là họ không có gì để bán. Nhiều người bán hàng sẽ cảm thấy rằng đây là điều gì ấy điên rồ và họ sẽ
cười vào chúng ta. Một số thuốc tiêm hay
thuốc uống nào đấy có thể đem đến một niềm vui tạm thời hay tĩnh lặng tâm thức
tạm thời, nhưng không phải ở mức độ trọn vẹn. Chúng ta có thể thấy với một thí dụ của tâm lýtrị liệu rằng chúng ta
cần xử trícảm xúc qua thảo luận và lý trí. Vì vậy, chúng ta phải sử dụng một phương pháptinh thần. Do thế, bất cứ khi nào tôi thuyết giảng , tôi nói rằng chúng ta
những con ngườihiện đại nghĩ quá nhiều về sự phát triển ngoại tại. Nếu chúng ta chỉ chú ý đến mức độ ấy, như vậy
không đủ. Niềm hạnh phúc và toại nguyệnchân thật phải đến từ bên trong.
Những yếu tốcăn bản cho
điều ấy là từ bi và tình cảm nhân loại, và những điều này đến từ sinh học. Như một đứa bé, sự sinh tồn của chúng tatùy
thuộc một cách duy nhất vào tình cảm. Nếu có tình cảm ở đấy, chúng tacảm thấyan toàn. Nếu nó không ở đấy, chúng tacảm thấy băn
khoăn và bất an. Nếu chúng ta bị tách
rời khỏi bà mẹ chúng ta, chúng ta khóc. Nễu chúng ta trên đôi tay của mẹ và ôm chặc, ấm áp, thế thì chúng tacảm
thấy mừng vui và chúng ta yên lặng. Như
một đứa bé, đấy là nhân tố sinh học. Thí
dụ một nhà khoa học, vị thầy của tôi, một nhà sinh học liên hệ với việc chống
lại bạo lực hạt nhân – ông nói với tôi rằng sau khi sinh ra, sự xúc chạm sinh
học của bà mẹ trong vài tuần là rất quan trọng để làm lớn mạnh não bộ và
sự phát triển của đứa bé. Nó đem đến một cảm giácan toàn và thoãi mái
và điều này đưa đến một sự phát triển thích đáng về sự tăng trường thân thể, kể
cả não bộ.
Do thế, hạng giống của
từ bi và tình vảm không phải là điều gì đến từ tôn giáo: nó đến từ sinh
học. Mỗi chúng ta đã đến từ bào thai của
bà mẹ chúng ta và mỗi chúng ta sống còn qua
sự săn sóc và tình cảm của bà mẹ chúng ta. Trong truyền thốngẤn Độ, chúng taquan tâm đến việc sinh ra từ hoa sen
ở cõi Tịnh Độ. Điều ấy nghe rất lý
tưởng, nhưng có lẽ người ta có nhiều tình cảm hơn với những bông sen hơn là cho
con người. Thế nên được sinh ra từ bào
thai của một bà mẹ là tốt hơn. Sau đó
chúng ta trang bị sẳn sàng với hạt giốngtừ bi. Vậy thì đấy là những nguyên nhân của hạnh phúc.
the Source of Happiness His
Holiness the Fourteenth Dalai Lama Nottingham,
England, 24 May 2008 Transcribed
and lightly edited by Alexander Berzin With
clarifications indicated in violet between square brackets Ẩn
Tâm Lộ ngày 02/08/2011 http://www.berzinarchives.com/web/en/archives/sutra/level2_lamrim/advanced_scope/bodhichitta/compassion_source_happiness.html
[1]Mussoorie là
một thành phố và là nơi đặt ban đô thị (municipal board) của quận Dehradun thuộc bang Uttaranchal, Ấn
Độ.
á
